Γεροντικόν

Οι κυρίες της φωτογραφίας μάλλον δυσπιστούν για τα χαρίσματα των Καριωτών λεβεντόγερων και ψάχνουν την τύχη τους στο facebook - την εικόνα αντέγραψα από το μπλογκ "Στέντορας" του Νίκου Καρύδη αλλά είμαι σίγουρος ότι προέρχεται από έντυπη διαφήμιση, ενδεχομένως για λάπτοπ.

Μετά από μια ηλικία τα ενδιαφέροντα των ανθρώπων αλλάζουν - ξέρω μερικούς πιτσιρικάδες που ξοδεύουν λίγο χρόνο από το διάβασμα της εφημερίδας για να εμβαθύνουν στη στήλη με τα ζώδια. Μετά από λίγα χρόνια, ρίχνουν καμμιά ματιά και στα κοινωνικά δίπλα, στις αγγελίες γάμων, μήπως αναφερθεί κανένας γνωστός, κανένας πρώην... Μετά από κάμποσα χρόνια από τους γάμους πάνε στις κηδείες και τα μνημόσυνα. Όταν οι γνωστοί σου αρχίσουν να πολυσυχνάζουν σε αυτή τη στήλη, ίσως είναι καιρός να το ξαναρίξεις στα ζώδια. Πάντως στην τοπική εφημερίδα της Ικαρίας που διαβάζω πότε πότε, οι αναγγελίες γάμων είναι λιγοστές - όντας σε κρίσιμη ηλικία πια, το μάτι μου πέφτει ενίοτε και στις κηδείες που γεμίζουν πολύ περισσότερο χώρο, ούτως ή άλλως. Μου έκανε λοιπόν εντύπωση ότι ένα σωρό κόσμος "φεύγει" σε ηλικίες ενενηντακάμποσα προς εκατόν λίγα. Σκεφτόμουν ότι οι Καριώτες είναι γενικά ανθεκτικοί, λαμβάνοντας και μερικά παραδείγματα από την ιστορία της οικογένειάς μου. Αλλά αυτή η εμπειρική παρατήρηση πήρε μια αναπάντεχη "επιστημονική" διάσταση τελευταία, μαζί με μια λίαν ανησυχητική δημοσιότητα.

Τα πρώτα δείγματα έφτασαν στα αυτιά μου πέρσι το καλοκαίρι, όταν είδα σε μια εφημερίδα μια "υποσημείωση" σε ένα άρθρο που ανέφερε ότι οι κάτοικοι της Ικαρίας που βρίσκονται σε ηλικία άνω των ενενήντα είναι δυσανάλογα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Αυτό δεν με εντυπωσίασε και πολύ, δεδομένου ότι τα χωριά γεροντοκρατούνται, αφού ελλείψει άλλων πηγών εισοδήματος οι νέοι φεύγουν για άλλες πολιτείες και στο νησί μένουν οι συνταξιούχοι και κάτι λίγοι άλλοι. Ως εκ τούτου, οι υπερήλικες φυσικά υπεραντιπροσωπεύονται σε έναν πληθυσμό που η ηλικιακή "πυραμίδα" του έχει στενή βάση και αναλογικά ευρεία κορυφή. Ωστόσο, ένα δεύτερο καμπανάκι χτύπησε πριν λίγους μήνες όταν ο κουμπάρος μου ο Νίκος μου έστειλε ένα βιντεάκι από μια εκπομπή στην Αμερική, όπου ο καταχαρούμενος συγγραφέας που παρουσίαζε το βιβλίο του για τις "Μπλε ζώνες" (δηλαδή για περιοχές του πλανήτη με αναλογικά πολλούς υπερήλικες) ανακοίνωνε την ανακάλυψη μιας νέας τέτοιας ζώνης (πού αλλού;) στην Ικαρία.

Πέρα από τη σχετική πλάκα (π.χ. στην ερώτηση της παρουσιάστριας "πού βρίσκεται η Ικαρία" η απάντηση ήταν "στα ανοιχτά της Τουρκίας"), το βιντεάκι έθετε ορισμένα θέματα προς προβληματισμό, καθώς αναζητούσε τα αίτια της μακροζωίας των Καριωτών στη διατροφή (εξαιρώντας παραδόξως το κρασί...) αλλά και στο περιβάλλον (μέχρι και τη ραδιενέργεια) και στον τρόπο ζωής - ανέφερε χαρακτηριστικά ως αξιοπερίεργο το γεγονός ότι οι Καριώτες έχουν ιδιαίτερες ώρες ύπνου και ξύπνιου και μια γενικώς προβληματική σχέση με το ρολόι ("a peculiar lifestyle" ήταν η έκφραση). Βεβαίως η ερμηνεία αυτή είναι κάπως επιδερμική: οι παππούδες μου που είχαν ζώα κοιμόντουσαν και ξυπνούσαν "με τις κότες" ή καλύτερα με τις κατσίκες που ήθελαν άρμεγμα και τάισμα πρωί πρωί, κι όλα αυτά τα ξενύχτικα συνήθεια των τελευταίων ετών με τον ύπνο μέχρι το μεσημέρι μάλλον τους ήταν άγνωστα. Από την άλλη, ότι ώρα και να ήταν ο ύπνος τους, δεν ταραζόταν από ιδιαίτερα άγχη, μάλλον.

Το πράγμα χόντρυνε τις επόμενες μέρες δια της συνήθους ειδησεογραφικής αδηφαγίας, και όλος ο κόσμος έμαθε διάφορες τερατολογίας περί Ικαρίας, ότι δήθεν ζουν όλοι εκατόν πενήντα χρόνια, ότι η δίαιτά τους βασίζεται στα φρούτα, τα λαχανικά και το ψάρι (αμ δε... εκτός αν το κατσικάκι το ρασκό ανήκει στους οστεϊχθύες...), ότι κάνουν ραδιενεργά μπάνια (!), γυμνάζονται πολύ (!!!), ότι τρώνε ένα μέλι που δεν το φτιάχνουν μέλισσες (;;;) και άλλα ηχηρά παρόμοια. Η σύγχιση επιτάθηκε όταν ομάδα ερευνητών του National Geographic κατέφθασε επιτόπου τις μέρες του Πάσχα (μαζί με κλιμάκιο του CNN) και άρχισε τις συνεντεύξεις στους διαθεσιμους γέροντες. Είναι γνωστό ότι οι Καριώτες είναι λίαν πλακατζήδες, αλλιώς δεν εξηγείται η φοβερή είδηση του διεθνούς φήμης ενημερωτικού δικτύου ότι τάχα οι Καριώτες έχουν ενεργό σεξουαλική ζωή (τουλάχιστον 2-3 φορές την εβδομάδα) στην ηλικία των ενενήντα και βάλε.

Κουβέντα στην κουβέντα και ΜΜΕ το ΜΜΕ η είδηση έφτασε στο κεντρικό δελτίο της ΝΕΤ τη Δευτέρα του Πάσχα. Η μαμά μου σιδέρωνε την ώρα του επίμαχου ρεπορτάζ. Στο άκουσμα των σεξουαλικών επιδόσεων των συμπατριωτών το πρόσωπό της πήρε μια γκριμάτσα ελαφράς αποδοκιμασίας, χωρίς όμως να διακόψει το σιδέρωμα ούτε δευτερόλεπτο. Σκέφτηκα να ρωτήσω διακριτικά την άποψή της, χωρίς να προσβληθεί ο μπαμπάς που διάβαζε αμέριμνος της εφημερίδα του παραδίπλα. Δεν πρόλαβα - την είπε μόνη της μεγαλοφώνως:

- Τς τς τς... ξεικάδες... κάθουνται κι ακούνε είντα τους λένε οι γέροι...
- Τι λένε μαμά οι γέροι;
- Ότι θέλουνε λένε - αλλά μόνο λένε, εν κάνουνε τίποτα.

Θυμήθηκα μετά μια κουβέντα δύο ογδοντακάμποσων γέρων που είχα ακούσει προ καιρού στο καφενείο του Αυγά στον Εύδηλο:

- Οργώνει βρε τ' αλετράκι σου;
- Αμέ οργώνει, μαθέ.
- Μα 'α αρωτήσω τη γυναίκα σου άμα οργώνει.
- Και πού να ξέρει αυτή; Αλλού ρώτα.

Όσο καιρό ήμουν στο νησί τις μέρες του Πάσχα, άκουγα διάφορες ειδήσεις και "ειδήσεις" από το κλιμάκιο των αμερικανών ειδημόνων. Πότε ότι τους πήγαν για "υγειινή διατροφή" (μαγειρίτσα και αρνάκι σουβλιστό), πότε ότι κάποιος έπεσε κι έσπασε το πόδι του, πότε ότι πήγαν να βρουν μια γρια 102 ετών αλλά δεν τη βρήκαν διότι όπως τους είπε η γειτόνισα (95+) είχε πάει εκδρομή στην Κωσταντινούπολη (ε, τώρα ημπόρεσε η γυναίκα...). Πάνω στη σύγχιση είδα και μερικούς συναδέλφους μου βιολόγους στα κανάλια και τις εφημερίδες να κάνουν δηλώσεις ότι τάχα μου "μελετούν το φαινόμενο" σε μοριακή και κυτταρική βάση, και μου ήρθε να βάλω πολλά γέλια. Προς στιγμήν σκέφτηκα να πάω να τους πουλήσω τα γονίδιά μου σε τιμή ευκαιρίας (10 ευρώ το ένα, με 30.000 γονίδια στο DNA μου καλά δεν είναι;), αλλά επειδή οι επιστήμονες δεν φημίζονται για το χιούμορ τους σαν τους Καριώτες είπα να την αναβάλλω για αργότερα την πλάκα.

Με τούτα και μ' εκείνα πάντως, για κάμποσο καιρό είμασταν πρώτη μούρη στις ειδήσεις και ευτυχώς που σκάσανε κάτι σκάνδαλα μετά και ξεκολλήσαμε κάπως. Για την ώρα πάντως αναμένεται πλήθος τουριστών από τα ΚΑΠΗ για θερμά λουτρά (ραδιενεργά ίσως) κι αν κάποιο τζιμάνι σκεφτεί εγκαίρως να πατεντάρει ικαριακό spa με μέλι και φασκόμηλο θα βαρεθεί να μετράει δολλάρια από τους υπερατλαντικούς υποψήφιους αιωνόβιους. Βέβαια τώρα με την κρίση είναι λίγο στην ξεφτίλα το δολλάριο (αλλάζουν οι καιροί...) αλλά μάζευε κι ας ειν' και ρώγες, λένε. Απορώ αν όντως θα σκάσουν καραβιές από ηλικιωμένες Αμερικάνες εις αναζήτησην των ντούρων Καριωτών λεβεντόγερων - αλλά όπως λέει και μια φίλη μου, με το κατάλληλο αντίτιμο μπορούν να εξασφαλίσουν ακόμα πιο ντούρους Τζαμαϊκανούς λεβεντονιούς χωρίς να τρέχουν στην άλλη άκρη του κόσμου.

Κι από μια άποψη, καλύτερα να μην έρθουν - ένας καθώς πρέπει Καριώτης στη θέση τους δε θα θυσίαζε το (peculiar, οπωσδήποτε) lifestyle του κυνηγώντας χίμαιρες, απλά θα καθόταν με τους φίλους του να πιούνε κάνα κρασί και να διηγηθούν ιστορίες. Κι άμα δε βιάζεσαι πολύ, ενδέχεται να μη βιαστεί κι ο θάνατος, και ίσως σε αφήσει ήσυχο για λίγο ακόμα, ποτέ δεν ξέρεις.


ΥΓ. Την ανάρτηση την είχα υποσχεθεί στον Idom και στο Νάσο Μπράτσο που είχε νωρίτερα καταγράψει την ιστορία ενός υπερσεξουαλικού καριώτη γέροντα (που εμένα μου είχε διαφύγει). Καθώς την έγραφα όμως θυμήθηκα διάφορες περιπτώσεις ικαριακής μακροζωίας, με πιο χαρακτηριστική αυτή της προγιαγιάς μια φίλης μου που πεθανε στην Ακαμάτρα το 1978 σε μια ηλικία μεταξύ 114 και 118 ετών. Θυμάμαι την κηδεία της και τις διαφωνίες για την ακριβή ηλικία της, καθως ορισμένοι έλεγαν ότι είχε κρύψει χρόνια για να παντρευτεί τον (αρκετά νεώτερο) σύζυγό της κάπου στα τέλη του 19ου αιώνα. Έμεινε χήρα αρκετά νωρίς, και όταν έφτασε σε μια ηλικία λίγο πριν τα εβδομήντα θεώρησε ότι ήταν πολύ γριά και πολύ άρρωστη και ότι θα πέθαινε σύντομα. Τότε άρχισε να κυκλοφορεί με ένα κομμάτι μάρμαρο στο στήθος, πάνω σπό την καρδιά της. Μερικοί έλεγαν ότι το έκανε για να συνηθίζει "το βάρος της ταφόπλακας", άλλοι ότι απλώς ήταν ένα ιδιωτικό placebo, που νόμιζε πως την ανακούφιζε από πραγματικές ή φανταστικές ενοχλήσεις. Κυκλοφορούσε με το μάρμαρο πάνω στο στήθος για καμμιά πενηνταριά χρόνια ακόμα - αναρωτιέμαι αν την έθαψαν μ' αυτό εν τέλει.

Έχω λίγες και αποσπασματικές πληροφορίες για τη ζωή της γυναίκας αυτής, όπως το ότι ήταν στην Αθήνα το 1905 στην επίσκεψη του Τσάρου πασών των Ρωσιών (η τότε βασίλισσα Όλγα ήταν αδελφή του) και στεκόταν στην Πανεπιστημίου, μπροστά στο Οφθαλμιατρείο περιμένοντας να δει την τσαρική άμαξα. Θα ήταν τότε καμμιά σαρανταριά χρονών ήδη - σκέφτομαι πόσο μακρινή θα της έμοιαζε εκείνη η εποχή τα χρόνια μετά τον πόλεμο ή τα χρόνια της χούντας και της μεταπολίτευσης μετά από όλα όσα είχαν μεσολαβήσει. Σκέφτομαι πάλι ότι μπορεί και να μην ήταν μακρινή καθόλου - ο προσωπικός κόσμος μας δεν έχει την υποχρέωση να ακολουθεί κατά πόδας την αφήγηση των βιβλίων της ιστορίας. Ο προσωπικός κόσμος μας μπορεί και να ορίζεται σ' ένα κομμάτι μάρμαρο - ή κάπου εκεί κοντά.