Προσφυγόπουλα

(συνέχεια από το προηγούμενο)


Η ενεργός κατολίσθηση στα Σπάσματα στην οποία περιέργως καταλήγει ο ανισόπεδος δρόμος πρόσβασης στον υπήνεμο μώλο. Κατά παράδοξο τρόπο τα έργα φαίνεται πως επιδείνωσαν μάλλον παρά βελτίωσαν τη σταθερότητα του εδάφους στο σημείο. Το φαινόμενο είναι εν εξελίξει, για την ώρα απλώς εκφράζω την απορία μου.

(...) Οι συναντήσεις έλαβαν χώρα κάπου έξω από τον Εύδηλο, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα. Αν και δεν ρώτησα γιατί και πώς, υπέθεσα ότι η επίκαιρη (λόγω Πάσχα) έκφραση «δια τον φόβον των Ιουδαίων» ταίριαζε γάντι. Φαίνεται πως το πράγμα είχε χοντρύνει αρκετά, και με δεδομένο το χαμηλό φωτισμό και την κυκλική τοποθέτηση των καθισμάτων γύρω από το τραπέζι η πρώτη μου εικόνα ήταν ενός συνωμοτικού «Μυστικού Δείπνου». Όμως οι ομοιότητες τελείωναν εκεί - οι συνδαιτημόνες ήταν αρκετά περισσότεροι από δώδεκα-δεκατρείς και το κλίμα δεν είχε τίποτα από κατάνυξη Μεγάλης Εβδομάδας. Θύμιζε περισσότερο φοιτητική συνέλευση αυτόνομων σχημάτων παλαιότερων δεκαετιών, κι αν οι περισσότεροι δεν είχαμε πατημένα τα 40 ή και παραπάνω μπορεί και να μπερδευόσουνα μέσα στην κάπνα των τσιγάρων.

Δεδομένης της εν εξελίξει δικαστικής (και πολιτικής...) μάχης σχετικά με το θέμα του μπαζώματος (ή ευρύτερα, σχετικά με το είδος της ανάπτυξης που θέλουμε για την Ικαρία και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων που την κατοικούν), μάλλον δεν είναι κατάλληλη η ώρα να αναφερθώ καταλεπτώς στις εσωτερικές διαφωνίες και διαμάχες της Κίνησης Πολιτών. Πολλώ δε μάλλον τη στιγμή που κάμποσοι από τους ανθρώπους με τους οποίους διαφωνώ για το δέον γενέσθαι είναι αγαπημένοι φίλοι. Μπορώ ωστόσο να πω ότι όπως συμβαίνει σε ένα σωρό άλλες εκφάνσεις του «κινηματικού» χώρου, από τοπικές συλλογικότητες μέχρι διευρωπαϊκές πολιτικές ομάδες, στους κόλπους του «κινήματος» υπάρχουν τάσεις λιγότερο ή περισσότερο «ριζοσπαστικές», λιγότερο ή περισσότερο «ρεαλιστικές». Οι λέξεις δεν είναι τυχαία εντός εισαγωγικών, δεδομένου ότι οι έννοιες που περιγράφουν είναι εντελώς σχετικές (π.χ. στα πόσα μέτρα μπάζωμα είμαστε ηθικοί νικητές, στα πόσα έχουμε συμβιβαστεί εντίμως και στα πόσα έχουμε ξεπουληθεί ολοσχερώς;). Επιπλέον, καλό είναι να έχουμε και μια συναίσθηση των μεγεθών: όσο και περισσότερα από τους Αποστόλους να είναι τα ενεργά μέλη της Κίνησης, δεν παύουν να είναι σχετικά λίγοι. Και από ένα μεγάλο μέρος της τοπικής κοινωνίας, αντιμετωπίζονται ως περίεργοι, ενοχλητικοί ή και γραφικοί.

Κι εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα. Η μάχη του μπαζώματος ενδέχεται να χαθεί ολοσχερώς ή (όπως είναι πιθανό εν τέλει) να περισωθεί εν μέρει ό,τι μπορεί να περισωθεί. Σίγουρα δεν μπορούν να γίνουν τα πράγματα όπως ήταν πριν, καθώς τα (μετριασμένα, για την ώρα) έργα εξελίσσονται και ίσως έχουν σχεδόν περατωθεί μέχρι να βγει η απόφαση του ΣτΕ. Σκέφτομαι ότι αυτή η ιστορία που λέγεται Κίνηση Πολιτών, που συγκροτήθηκε την τελευταία στιγμή εκ των ενόντων, αν και δεν μπόρεσε να ανατρέψει τα πράγματα, τουλάχιστον πέτυχε να μετριάσει τις συνέπειες των αρχικών καταστροφικών σχεδίων. Αλλά αν αυτή η μάχη τελειώσει (με ήττα ή έστω στρατηγική υποχώρηση ή ακόμα και με μια μικρή νίκη – ανάλογα με την οπτική γωνία από την οποία βλέπει κανείς τα πράγματα), ο αληθινός πόλεμος μόλις τώρα ξεκίνησε. Και ο πόλεμος αυτός δεν αφορά τόσο τα μπάζα – αφορά κυρίως τις συνειδήσεις των ανθρώπων.

Ακόμα κι αν προσπεράσει το λιμάνι και προχωρήσει στα ενδότερα, βλέπει κανείς σημάδια των επικείμενων δεινών: ανοιχτές χωματερές, εκατοντάδες πια παρατημένα αυτοκίνητα σε αποσύνθεση, χιλιάδες αδέσποτα κατσίκια που κατατρώγουν τη φυσική αναγέννηση της βλάστησης, άθλια κτίσματα που είναι κράματα αρχιτεκτονικού κιτς και νεοπλουτίστικης φτήνιας. Σκεφτόμουν πάντα ότι η Κίνηση θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια εστία αντίστασης σε αυτή τη φρίκη, κι όχι μόνο «ακτιβιστικά», αλλά πολύ πιο ουσιαστικά: συζητώντας με τους ανθρωπους που ζουν στην Ικαρία – και κυρίως ακούγοντάς τους. Ευαισθητοποιώντας τους απέναντι στις αφανείς για την ώρα συνέπειες των επιλογών που παρουσιάζονται ως «ανάπτυξη», αλλά και λαμβάνοντας υπόψιν τις ανάγκες τους ώστε να συνεχίσουν να ζουν στον τόπο και να συνεχίσει ο τόπος να ζει. Δεν ξέρω αν και πόσο είναι εφικτό αυτό, είμαι όμως σίγουρος ότι Νομάρχες, Δήμαρχοι, μελετητές και εργολάβοι θα ήταν πολύ πιο προσεκτικοί με τις επιπτώσεις των έργων τους αν ήξεραν ότι ένα μέρος του κόσμου είναι άγρυπνο και υποψιασμένο.

Όμως τώρα δεν είμαι και πολύ αισιόδοξος. Οι λίγοι άνθρωποι που με συνέπεια και επιμονή και προσωπικές θυσίες (συχνά δυσανάλογα βαριές) τράβηξαν την ιστορία της Κίνησης όλο το χειμώνα στον Εύδηλο είχαν με μια φωνή σχεδόν την άποψη «να βρούμε μια άκρη, ώστε να μας μιλάει ο κόσμος, να μην είμαστε γραφικοί». Αντίθετα αρκετοί από τους «Αθηναίους» πλειοδοτούσαν σε ριζοσπαστισμό μέχρι τέλους. Ανέξοδα, φοβούμαι.

- Γιατί ανέξοδα; αντιλέγει η αγαπημένη φίλη Μ. από δίπλα. Εμείς δεν έχουμε κόστος από την προσφυγή;

Της λέω ότι οι άλλοι χάνουν φίλους, πελάτες, κοινωνική αποδοχή σε έναν τόπο που δεν περισσεύουν οι άνθρωποι, ενώ οι «Αθηναίοι» (κι ένας κατά συνθήκη Ηρακλειώτης μαζί τους) δεν χάνουμε τίποτα.

- Κάνεις λάθος. Δεν άκουσες αυτόν που είπε ότι αν επιμείνουμε στις προσφυγή θα πρέπει να φύγουμε από το νησί;

Και συμπληρώνει με πικρία.

- Η προσφυγή θα μας κάνει, λέει, πρόσφυγες. Θα πηγαίνουμε στους Φούρνους, ή στη Χίο.

Και υψώνει το ποτήρι της στην υγεία των προσφυγόπουλων. Τσουγκρίζω και πίνω μαζί της, αλλά μέσα μου το ξέρω καλά. Όχι, καλή μου, δεν έχουμε να πάμε πουθενά. Πρέπει να μείνουμε εδώ, Καριώτες ανάμεσα στους Καριώτες, και να έχουμε μάτια κι αυτιά και στόματα ανοιχτά. Και σήμερα, και αύριο, και πάντα.

Γιατί, όπως λέει κι ο ποιητής, κανένας πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ.