Οικονομία της γνώσης

Φοιτητική εκδήλωση διαμαρτυρίας στο Άμστερνταμ το Μάιο του 2010 (φωτό από εδώ).

Το παρακάτω μήνυμα έφτασε στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο στις 13/1/2011, από το γραφείο του Κοσμήτορα της Σχολής Επιστημών του Πανεπιστημίου του Λέιντεν:

Προς όλο το προσωπικό της Σχολής Επιστημών

Αγαπητοί συνάδελφοι,

εκ μέρους του συμβουλίου της σχολής και των επιστημονικών διευθυντών, σας καλώ όλους να συμμετάσχετε στην εκδήλωση διαμαρτυρίας των φοιτητών ενάντια στις προτεινόμενες περικοπές στον προϋπολογισμό για την ανώτατη εκπαίδευση, το απόγευμα της Παρασκευής 21 Ιανουαρίου στη Χάγη.

Ανησυχούμε κι εμείς βαθύτατα για τις αναμενόμενες περικοπές δαπανών της κυβέρνησης για την Ανώτατη Εκπαίδευση. Οι περικοπές δαπανών για την ακαδημαϊκή εκπαίδευση και την έρευνα στην Ολλανδία θα οδηγήσουν σε απώλεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο. Για τη σχολή μας αυτό σημαίνει μια επιπρόσθετη απώλεια πόρων κατά ένα ποσό από 5 έως 7 εκατομμύρια ευρώ. Αυτό αντιπροσωπεύει περίπου το 15% της χρηματοδότησης του πανεπιστημίου μας και ένα ποσό παραπλήσιο με τις περικοπές που υποχρεωθήκαμε να υλοποιήσουμε τα τελευταία τρία χρόνια.

Οι κυβερνητικές περικοπές βρίσκονται σε αντίθεση με τη φιλοδοξία της Ολλανδίας να ενισχύσει τη διεθνή της θέση ως οικονομία της γνώσης. Η γνώση είναι η κινητήρια μηχανή του μέλλοντος. Σε αυτές τις περιστάσεις θα έπρεπε να επενδύουμε στην ανάπτυξη της γνώσης. Αν αποτύχουμε να το κάνουμε, η ποιότητα της έρευνας και της διδασκαλίας, οι ευκαιρίες εργασίας, το μέλλον της νεολαίας μας και η ποιότητα της κοινωνίας μας θα βρεθούν όλα σε κίνδυνο.

Τα πιο σημαντικά μέτρα είναι η περικοπή 370 εκατομμυρίων ευρώ στην Ανώτατη Εκπαίδευση (που παρουσιάζεται ως ποινή για την καθυστέρηση ολοκλήρωσης των σπουδών) και το τέλος της συνεργασίας μεταξύ του Ταμείου για την Οικονομική Δομική Μεταρρύθμιση (FES) και της έρευνας. Συμφωνούμε απόλυτα με την κυβέρνηση ότι οι φοιτητές πρέπει να φοιτούν επιτυχέστερα, και ότι θα πρέπει να προσπαθήσουμε να ελλαττώσουμε τον αριθμό των φοιτητών που εγκαταλείπουν ή καθυστερούν τις σπουδές τους. Ωστόσο, αυτό απαιτεί εντατική, ενεργητική διδασκαλία η οποία δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο με περισσότερο μάλλον παρά με λιγότερο ακαδημαϊκό διδακτικό προσωπικό. Οι περικοπές δαπανών θα έχουν το αντίστροφο αποτέλεσμα: από το 2011 και μετά, περίπου 10% λιγότερες δαπάνες θα κατευθύνονται στο ακαδημαϊκό διδακτικό προσωπικό. Αρκετές χιλιάδες πανεπιστημιακοί διδάσκοντες ενδέχεται να χάσουν τις δουλειές τους λόγω αυτού του μέτρου, με αποτέλεσμα μια υποχώρηση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Το τέλος της χρηματοδότησης για καινοτόμο έρευνα από το FES θα έχει άμεση επίδραση στην απασχόληση νέων ερευνητών. Χιλιάδες θέσεις υποψηφίων διδακτόρων στα Ολλανδικά πανεπιστήμια θα χαθούν.

Στις 21 Ιανουαρίου, το πρωί, οι τακτικοί καθηγητές θα δώσουν το εναρκτήριο λάκτισμα με μια έκτακτη ακαδημαϊκή σύνοδο. Έχουν προσκληθεί από τους Πρυτάνεις όλων των πανεπιστημίων της Ολλανδίας. Πριν την έκτακτη ακαδημαϊκή συνάντηση θα πραγματοποιήσουν πορεία - με ακαδημαϊκή περιβολή - σε πομπή μέσα από το κέντρο της πόλης της Χάγης.

Καλούμε όλο το προσωπικό να συμμετάσχει στη φοιτητική διαμαρτυρία ενάντια στις προτάσεις το απόγευμα της 21ης Ιανουαρίου.

Ελπίζουμε ότι όλοι θα εξασφαλίσετε χρόνο ώστε να είστε παρόντες στην εκδήλωση το απόγευμα της Παρασκευής 21 Ιανουαρίου.

Για να μπορέσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι φοιτητές και προσωπικό να πάνε στη Χάγη, το Πανεπιστήμιο θα προσαρμόσει όσο είναι δυνατόν το ωρολόγιο πρόγραμμα την Παρασκευή 21 Ιανουαρίου.

Πρέπει τώρα να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων και να κάνουμε την εκδήλωση επιτυχημένη. Οι επιστημονικοί διευθυντές σας είναι διαθέσιμοι να βοηθήσουν ώστε να βρεθούν λύσεις για τυχόν προβλήματα με τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές σας δραστηριότητες.

Στην αρχή της ερχόμενης εβδομάδας θα δώσουμε περισσότερες πληροφορίες για το χρόνο, το πρόγραμμα και τη μεταφορά.

Με εγκάρδιους χαιρετισμούς,

(όνομα)

Ο Κοσμήτορας της Σχολής

Σ.Σ. Από τον καιρό που ήμουν φοιτητής στην Ελλάδα έχουν περάσει πάνω από είκοσι χρόνια. Οι καταλήψεις δεν ήταν ακόμα στη μόδα τότε, αλλά είχα(-με) λιώσει σόλες σε διάφορες διαδηλώσεις της εποχής. Ωστόσο, πρόσκληση από τον κοσμήτορα για να κατέβει να διαδηλώσει δεν είχε λάβει ποτέ κανείς, και είμαι σίγουρος ότι με εξαίρεση την περίοδο πριν τις εκλογές για πρύτανη, κοσμήτορα, πρόεδρο τμήματος κλπ., όπου ο φοιτητοπατερισμός περίσσευε, οι περισσότεροι κάτοχοι τέτοιων θέσεων μάλλον αγνοούσαν (να μην πω λοιδωρούσαν...) τις φοιτητικές διαμαρτυρίες. Από αυτή την άποψη, μου προκάλεσε ένα ορισμένο σοκ η πρόσκληση του Ολλανδού κοσμήτορα, την οποία επανέλαβε σε μάλλον συναισθηματικούς τόνους (για τα ολλανδικά δεδομένα, εννοείται) και ο πρόεδρος του τμήματος, και επαναλαμβάνουν αενάως οι οθόνες στην είσοδο του κτιρίου.

Η αλήθεια είναι ότι δεν αισθάνομαι και τρελή σκασίλα για την τύχη της ολλανδικής επιστημονικής πρωτοπορείας και την ενίσχυση της χώρας ως οικονομίας της γνώσης. Στην Ελλάδα πάλι που με ενδιαφέρει, η έννοια "οικονομία της γνώσης" είναι παντελώς ακατανόητη, ακόμα και από τους καθ' ύλην αρμοδίους. Δε μπορώ αλλιώς να ερμηνεύσω τις πρόσφατες απόπειρες της εκτελεστικής εξουσίας να απαξιώσει κατά το δυνατόν την ελληνική ανώτατη εκπαίδευση (όχι ότι δεν έχει πολλά στραβά, κάθε άλλο), θεωρώντας ότι άμα βάλει φουρνέλο και τα κάνει όλα ίσωμα θα μπορέσει να βάλει στη θέση της κάτι άλλο που οι "οραματιστές" υφυπουργοί και πρωθυπουργοί έχουν κατά νου, μολονότι στο δικό μου το μυαλό το όραμά τους ακούγεται κάπως σαν "Εδώδιμα-Αποικιακα": μπακάλικο.

Φυσικά ο καθένας έχει την άποψή του, κι αν έχεις το γίγαντα Πρετεντέρη ή τον ημίθεο Παπαχελά να υπερθεματίζει, ποιος τους χέζει τους πανεπιστημιακούς απέναντι και τα ύποπτα νιτερέσα τους. Ατυχώς η άποψη ότι η έρευνα και η ανώτατη παιδεία είναι είδη πολυτελείας και όχι πρώτης ανάγκης βρίσκει συμμάχους τόσο δεξιά όσο και αριστερά. Όπως φαίνεται, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην προηγμένη τάχα μου Εσπερία. Η δική μου θεώρηση είναι βέβαια εξαιρετικά καχύποπτη απέναντι στους διάφορους αυτόκλητους σωτήρες, όσο πανάρετοι ή πανάθλιοι κι αν είναι αυτοί. Κι αν και το παρόν ιστολόγιο έχει μείνει σχεδόν πάντα έξω από ζητήματα άμεσης επικαιρότητας, αυτή τη φορά γαργαλιέμαι να πάρω πιο ορατή δημόσια θέση για ορισμένα πράγματα, και η ολλανδική ακαδημαϊκή διαμαρτυρία μου παρέχει τη δέουσα αφορμή.

Κυρίως για να επισημάνω τις αναλογίες των προβληματισμών που αφορούν ένα "προηγμένο" εκπαιδευτικό και ερευνητικό μοντέλο σε σχέση με το υποτιθέμενο "υπανάπτυκτο" δικό μας, όπου για κάποιο λόγο ο οικονομικός στραγγαλισμός και η υπονόμευση του μέλλοντος της χώρας θεωρούνται από κάποιους "εκσυγχρονιστική" ή "αξιοκρατική" πολιτική. Αλλά και για να σταθώ και στις οδυνηρές συχνά διαφορές σε σχέση με τα καθ' ημάς: η βαθύτατα πολιτική στην ουσία της αξίωση για περισσότερη και καλύτερη εκπαίδευση, διεκδικείται στα πλαίσια μιας ενωτικής στρατηγικής που φέρνει δίπλα-δίπλα όλα τα μέλη της κοινότητας, καθηγητές, εργαζόμενους και φοιτητές, σε αντίθεση με αρκετές από τις μάχες οπισθοφυλακών που (ακούω ότι) γίνονται στην Ελλάδα και στρέφουν τη μια κοινωνική ομάδα εναντίον της άλλης και τις διάφορες ομάδες και υποομάδες, κόμματα και γκρουπούσκουλα, σε ένα γενικό μαλλιοτράβηγμα κάπως απολίτικο εν τέλει και σίγουρα απογοητευτικό για πολύ κόσμο.

Αλλά πολλά είπαμε: την Παρασκευή όλοι στην πορεία, και για τους επιπλέον τουριστικούς λόγους ότι α) δεν έχω πάει ποτέ στη Χάγη, β) δεν έχω δει ποτέ πομπή Καθηγητών με τηβέννους, και γ) δεν έχω δει ούτε την έφιππη ολλανδική αστυνομία να ρίχνει ξύλο, όπως μου λένε ότι θα γίνει στο τέλος (τι να θυμίζει άραγε;).

Κι όπου γάμος και χαρά...