Το "Μπορεί..." βγαίνει όποτε μπορεί

Το μακρινό 1984 (όχι του Όργουελ) πήγαινα ακόμα σχολείο, δευτέρα λυκείου. Το σχολείο μας (γνωστό ως Copsa-college) ήταν ακόμα καινούργιο ως κτίριο, τριών-τεσσάρων χρόνων, και όταν κατασκευάστηκε διέθετε μεταξύ άλλων αίθουσα Φυσικής, αίθουσα Χημείας (με όργανα, παρακαλώ), αίθουσα προβολών (όχι, παίζουμε), κλειστό γυμναστήριο (με παρκέ!), γήπεδο ποδοσφαίρου (εντάξει, αυτοσχέδιο), γηπεδάκια μπάσκετ-βόλλεϊ-χάντμπολ, καινούργια θρανία (άγραφα) και καρέκλες και υποδειγματική καθαριότητα και άνεση χώρων.

Στο διάστημα που είχε μεσολαβήσει από την πρώτη λειτουργία του σχολείου ως την περίοδο που περιγράφω είχαν συμβεί μερικές ανεπαίσθητες μικροαλλαγές στο σχολικό περιβάλλον (κάτι ο πληθωρισμός μαθητών, κάτι η ανεπάρκεια κονδυλίων συντήρησης, κάτι η "ζωντάνια" της γενιάς μου) με αποτέλεσμα οι αίθουσες φυσικής και χημείας να έχουν μετατραπεί σε κανονικές τάξεις (αφού απομακρύνθηκαν τα όργανα και παρέμειναν μόνο κάτι νεροχύτες), η αίθουσα προβολών να έχει τεμαχιστεί (με νοβοπάν) σε μικρότερες αίθουσες για να στεγαστούν οι νεοσύστατες "δέσμες", το γυμναστήριο να έχει μάλλον κλειδωθεί εκτός από τις ώρες που προπονούνταν οι ομάδες των συλλόγων της περιοχής, το γήπεδο που παίζαμε μπάλα να έχει γίνει χώρος κατασκευής άλλου σχολικού κτιρίου, τα ανοιχτά γηπεδάκια να είναι πάρκιγκ, τα θρανία να έχουν γραφτεί, μουτζουρωθεί και σκαλιστεί, σωροί από σπασμένες καρέκλες και θρανία να στριμώχνωνται κάτω από τα κλιμακοστάσια, στις τουαλέτες να μπαίνεις με κλειστή μύτη και γενικά να μοιάζει όπως κάθε φυσιολογικό σχολείο που σέβεται τον εαυτό του στα ανέμελα χρόνια της δεκαετίας του '80.

Δεν ήταν λοιπόν παράδοξο που η αίθουσα της τάξης μου (του Β2) είχε μια τρύπα στον τοίχο (αρχικά ήταν μια μικρή τρυπίτσα, αλλά μέρα με τη μέρα μυστηριωδώς μεγάλωνε) που έβλεπε στη διπλανή αίθουσα (του Γ4). Το συγκεκριμένο ντεκόρ αρχικά είχε μόνο ανεπαίσθητες ηχητικές συνέπειες (π.χ. άκουγες κάποιες παραδόσεις ιστορίας κορμού της τρίτης παράλληλα με τα μαθηματικά της δευτέρας), αλλά προϊόντος του χρόνου οι συνέπειες γινόντουσαν πιο έντονες και ενίοτε οπτικές (έβλεπες, μ' άλλα λόγια, κανένα γόνατο ή και κανένα κεφάλι που κοιτούσε προς εμάς όλο περιέργεια), κάποτε μάλιστα η ένταση έφτανε στο αποκορύφωμα όταν από τη μία τάξη εκτοξεύονταν σχόλια (στην καλή περίπτωση) ή αντικείμενα (στη χειρότερη) με στόχο τους ενοίκους της άλλης (μαθητές ή και καθηγητές, αδιάφορο).

Στα πλαίσια λοιπόν των σχέσεων καλής γειτονίας (κατ' ευφημισμόν), μια τριμελής ομάδα μαθητών (του Β2, δηλαδή εμείς) οργάνωσε μια ταχύρρυθμη επίσκεψη γνωριμίας δίπλα την ώρα που το Γ4 έκανε συνέλευση. Η επίσκεψη δεν εξελισσόταν ομαλά (οι φωνές "πετάχτε τα έξω τα κωλόπαιδα" υπερτερούσαν του χαβαλέ που προκλήθηκε από την αιφνίδια είσοδό μας διαμέσου της οπής) αλλά η κατάσταση εκτονώθηκε όταν η εσπευσμένη είσοδος του καθηγητή στο Β2 απέκοψε την οδό υποχώρησης και παραμείναμε αποκλεισμένοι εντός του Γ4. Οι άλλοι δύο βγήκαν από την πόρτα στο διάδρομο και μπήκαν δήθεν αδιάφορα ("στην τουαλέτα ήμασταν") από την κανονική είσοδο στο Β2, αλλά ο καθηγητής δεν το έφαγε και τους έστειλε στο γραφείο δια τα περαιτέρω. Εγώ πάλι, ζυγίζοντας τις αντικειμενικές συνθήκες, προτίμησα να πάρω μέρος στη συνέλευση (με καθεστώς παρατηρητή φυσικά, χωρίς ψήφο) μέχρι να καταλαγιάσουν τα πράγματα δίπλα (όπου όπως άκουγα από την τρύπα γινόντουσαν ανήκουστα πράγματα όπως απροειδοποίητο διαγώνισμα "για να μάθετε, μπας και γίνετε ποτέ άνθρωποι ").

Το θέμα 3 της συνέλευσης ήταν η έκδοση εφημερίδας του τμήματος. Οι πιο διορατικοί επέμειναν ότι δεν είχε νόημα η εφημερίδα "του Γ4" και έπρεπε να είναι εφημερίδα "της Τρίτης". Οι πραγματικά οραματιστές όμως είχαν ακόμα ευρύτερη οπτική. Μιλούσαν για την εφημερίδα "του σχολείου". Φυσικά τους πήραν στο ψιλό οι στενόμυαλοι "Σιγά μωρέ, τι θα γράψουνε οι μικροί, αυτοί μόνο για χαβαλέ είναι". Επειδή θεώρησα ότι με αφορά το σχόλιο, παρενέβην υπέρ των οραματιστών (δηλαδή του Γιάννη Σ.) και επιχειρηματολόγησα ότι κυρίως η δευτέρα θα γράψει, διότι αυτοί της τρίτης είχαν να ασχοληθούν με τις Πανελλήνιες και την πενταήμερη - άρα ήταν ήδη υπεραπασχολημένοι. Το επιχείρημα έτυχε της πλήρους επιδοκιμασίας όσων όντως ασχολούντο με τις Πανελλήνιες και την πενταήμερη, οπότε η οραματική πρόταση πέρασε κατά πλειοψηφία. Μια επιτροπή πρωτοβουλίας (δηλαδή ο Γιάννης Σ. και επικουρικά εγώ) ανέλαβε να κάνει το όραμα πράξη. Οι υπόλοιποι μας χειροκρότησαν και πήγαν για καφέ.

Όπως συνήθως συμβαίνει με τις μεγάλες ιδέες, συσπειρώνουν τους πιο ετερόκλητους ανθρώπους για τους πιο ετερόκλητους λόγους. Στο κάλεσμα της επιτροπής πρωτοβουλίας συγκεντρώθηκαν άδολοι ιδεολόγοι, δόλιοι αριβίστες, κομματικοί εγκάθετοι, κοινοί χαβαλέδες και απλοί περίεργοι. Όλοι ήθελαν να γράψουν από κάτι, αλλά κανείς δεν είχε ιδέα πώς το κάτι γίνεται εφημερίδα. Η εποχή είχε άφθονη ιδεολογία και όραμα (ή ίσως βερμπαλισμό και πόζα) αλλά δεν είχε ούτε υπολογιστές ούτε διαδίκτυο ούτε τζάμπα τυπογραφεία. Κυρίως, δεν υπήρχαν λεφτά. Έτσι, στο πρώτο κάλεσμα για ρεφενέ, διαχωρίστηκε η ήρα από το σιτάρι και απέμειναν οι άδολοι ιδεολόγοι και μερικοί περίεργοι. Νόμιζα ότι ανήκα στους τελευταίους, μέχρι που κάποιος ρώτησε αν ξέρει ή αν έχει κανείς καμιά γραφομηχανή. Σήκωσα αμήχανα το χέρι - ήμουν ο μόνος και με τις δύο ιδιότητες.

Ο Γιάννης Σ. ήταν ο μοναδικός από την τρίτη τάξη που παρέμεινε στις επάλξεις του εγχειρήματος μέχρι τέλους. Εγώ δακτυλογράφησα ό,τι μου έφερναν σε λευκές σελίδες Α4, σε μονό διάστημα, με αρκετά λάθη. Μου πήρε σχεδόν ένα μήνα να χτυπήσω είκοσι υποφερτές σελίδες. Ο φίλος μου ο Γιάννης Β. οργάνωσε μια παράτολμη επιχείρηση φωτοτύπησης στο γραφείο που δούλευε ο πατέρας του (μέχρι που του βάλανε άγριο χέρι στις δύο χιλιάδες φωτοτυπίες). Πήραμε συρραπτικά και ετοιμαστήκαμε για βιβλιοδεσία όταν συνειδητοποιήσαμε ότι φτιάχναμε περιοδικό μάλλον (ή καλύτερα "φανζίν") και ότι χρειαζόμασταν ένα εξώφυλλο και έναν τίτλο. Για το εξώφυλλο, έκανα ένα πρόχειρο κολλάζ από εξώφυλλα του ΑΝΤΙ - για τον τίτλο έπεφταν διάφορα αλλά δεν είχαμε καταλήξει. Συνεδριάσαμε εν τάχει σε ένα διάλειμμα όταν η καζούρα ("τι έγινε ρε εκδότες, κόκκαλα έχει;") άρχισε να χοντραίνει επικίνδυνα. Συμφωνήσαμε να είναι κάτι μονολεκτικό και δισύλλαβο, και κάποιος πρότεινε τον τίτλο "ΙΣΩΣ". Ομοθυμαδόν οι Γιάννηδες είπαν ότι είναι μάπα, αλλά κάπως μου άρεσε αν και θα ήθελα να τονιζόταν στη λήγουσα. Τότε είπα να το πούμε "ΜΠΟΡΕΙ" και οι άλλοι συμφώνησαν. Προσθέσαμε τρεις τελείες για μυστήριο, και καλά.

Το πρώτο τεύχος του "Μπορεί..." τυπώθηκε (ή μάλλον φωτοτυπήθηκε) σε 100 αντίτυπα που πουλήθηκαν όλα προς είκοσι δραχμές το ένα σε μισή ώρα. Ακολούθησαν άλλα δύο τεύχη μέσα στη σχολική χρονιά 1983-84 και τέσσερα ακόμα τη χρονιά 1984-85. Το δεύτερο τεύχος τυπώθηκε σε κακής ποιότητας διχρωμία σε κάποιο μαγαζί, σε διακόσια αντίτυπα τριάντα σελίδων (και δραχμών) που δεν εξαντλήθηκαν και μπήκαμε χοντρά μέσα. Μετά όμως βρήκαμε μια επιχορήγηση είκοσι ολόκληρων χιλιάδων δραχμών από τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, από την οποία εισπράξαμε μόνο έξι πεντακόσια διότι με τα υπόλοιπα η σχολική εφορεία πλήρωσε το πετρέλαιο. Το τρίτο τεύχος το δακτυλογράφησα σε μεμβράνες πολυγράφου και το τύπωσε γυρνώντας αποφασιστικά τη μανιβέλα ενός παλιού σχολικού πολύγραφου ο φίλος μου (έως σήμερα) Χρήστος Τ., μέχρι που καποιος πρόσεξε ότι ο πολύγραφος ήταν ηλεκτρικός και άμα τον έβαζες στην μπρίζα γύριζε μόνος του. Κάποια στιγμή το γυρίσαμε σε "ταμπλόϊντ", δηλαδή Α5 και μετά ξανά σε Α4. Ο ρυθμός έκδοσης ήταν πολύ ακατάσταστος, διότι εξαρτιόταν από το ρυθμό με τον οποίο έγραφα (ή μάλλον δακτυλογραφούσα), το διάβασμα για τις πανελλήνιες, τους καυγάδες μεταξύ μας και με άλλους, τις τρικλοποδιές που έμπαιναν από διάφορες πλευρές, κάτι εξώδικα από ένα θιγμένο καθηγητή μουσικής που του σχολιάσαμε αρνητικά μια εμφάνιση της χορωδίας, και πάνω από όλα το ενδιαφέρον που διαρκώς ατονούσε. Το τελευταίο τεύχος του 1985 κυκλοφόρησε περισσότερο μεταξύ φίλων, δε νομίζω να πουλήθηκαν πάνω από είκοσι-τριάντα αντίτυπα. Στα περισσότερα τεύχη υπήρχε ο υπότιτλος "το Μπορεί... βγαίνει όποτε μπορεί" που ήταν ακριβώς η αλήθεια.

Η ύλη ήταν λίγο σχολικού ή τοπικού ενδιαφέροντος, λίγο γενικά σχόλια, λίγο πολιτική, λίγο λογοτεχνία (εφηβική, έτσι;), λίγο μουσική, κάποιες συνεντεύξεις με τοπικές ή σχολικές φίρμες. Σε τελευταία ανάλυση όχι τίποτα συγκλονιστικό ή άξιο να γίνει ΄"κτήμα ες αεί". Σκέφτομαι με αμηχανία σήμερα ένα ορισμένο "καταγγελτικό" ύφος που ενίοτε βγάζαμε, μια αίσθηση ότι είμαστε κέντρο του κόσμου και άλλα ηχηρά παρόμοια της ηλικίας και της εποχής. Πάντως όποιος ήθελε να γράψει έγραφε και κανένας δεν τον έλεγχε (εντάξει, κάτι απίστευτες ανορθογραφίες τις διόρθωνα στη γραφομηχανή). Με κάποια ευχάριστη έκπληξη άκουσα ότι κάποιοι από τους περιστασιακούς συντάκτες έγιναν στ' αλήθεια δημοσιογράφοι αργότερα - ίσως το "Μπορεί..." να τους ώθησε προς τα εκεί.

Κάποιος (μου διαφεύγει το όνομα) έγραφε κριτική δίσκων για κάποια περίοδο στο "Ποπ & Ροκ" - τους είχε πάει πρωτόλεια από το "Μπορεί..." ως προϋπηρεσία. Κάτι ανάλογο άκουσα ότι είχε κάνει ο άτυχος Σπύρος Τσάμης, "αληθινός" αθλητικός συντάκτης αργότερα, που έγραφε τότε περιγραφές (πολύ ζωντανές) των αγώνων μπάσκετ της σχολικής ομάδας. Ο Γιάννης Καφάτος, λίγο νεώτερος, εθεάθη κάποτε ως ρεπόρτερ στην τηλεόραση, αλλά νομίζω ότι έκανε μεγαλύτερη καριέρα στο ραδιόφωνο ως παραγωγός και στο διαδίκτυο ως blogger. Έχουμε να μιλήσουμε εικοσιδύο χρόνια - τον είδα τελευταία φορά σε ένα πάρτι μιας κοινής φίλης το 1986. Τον ξαναείδα φευγαλέα σε ένα φεστιβάλ WOMAD πριν από κάποια χρόνια αλλά δεν τον θυμήθηκα αμέσως και δε μιλήσαμε τελικά. Βρήκα πρόσφατα το ιστολόγιό του στη σελίδα του Sindelius που τον ξέρω από αλλού και με την ευκαιρία το πρόσθεσα ως σύνδεσμο στο δικό μου, με τη διευκρίνιση "από το σχολείο". Σήμερα το πρωί βρήκα ένα δικό του σχόλιο σε μια ανάρτησή μου - ήταν το πρώτο σχόλιο που μπήκε στη Ροβιθέ. Το σχόλιο έλεγε λίγο ως πολύ "δε θυμάμαι ποιος ήσουνα".

Τι να σου πω, Γιάννη μου, ούτε κι εγώ πολυθυμάμαι πια. Δεν έχει και τόση σημασία, έχουμε όλοι πάρει το δρόμο μας και είμαστε άλλοι από αυτούς που ήμασταν τότε. Χαίρομαι πάντως που το σχόλιό σου ήταν η αφορμή να θυμηθώ και να γράψω για το "Μπορεί..." και για την εποχή εκείνη.

Μέσα σε όλα τα άλλα, είμαι ένας από αυτούς που έβγαζαν το "Μπορεί...", αυτός με τη γραφομηχανή. Δεν είναι τίποτα σπουδαίο.

Είναι όμως κάτι.