Ο Φρόιντ, μετά τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, είχε βάλει το ερώτημα αν ο άνθρωπος του εικοστού αιώνα μπορεί να αγαπήσει πια και κατά πόσο έχει χάσει αυτή του την ικανότητα για πάντα. Είναι γνωστό πως ο άνθρωπος στον αναπτυγμένο βιομηχανικά κόσμο, έχει απωλέσει μια σειρά από λειτουργίες που κάποτε ήταν απαραίτητες για τη λειτουργία της κοινότητας. Όπως π.χ. την ικανότητα της ενόρασης, της θεραπείας χωρίς φάρμακα, την προαίσθηση του επερχόμενου κινδύνου, την ικανότητα να διαβάζει σαφώς σημάδια της φύσης και άλλα πολλά. Η αγάπη, όπως αποσαφηνίζεται από τον Απόστολο Παύλο, είναι μια κατάσταση που δεν εκπίπτει ποτέ. Δηλαδή δεν νοείται ανθρώπινη κατάσταση, αν αυτή δεν βρίσκεται κάτω από το καθεστώς της αγάπης. Όταν η αγάπη εκπέσει, εκπίπτει και η ανθρώπινη ιδιότητα και περνάμε στον εκφυλισμό του είδους.
Η αγάπη δεν είναι μια δήλωση αλλά μια συμπεριφορά. Μια σταθερή στάση απέναντι στη ζωή που δεν αφορά μονάχα το αγαπημένο μας πρόσωπο ή τα πρόσωπα του οικογενειακού ή άμεσου περιβάλλοντος, αλλά αφορά όλο το ανθρώπινο είδος. Η συμπόνια, η συμπαράσταση, η αλληλεγγύη είναι εκφράσεις της αγάπης. Ο Φρόιντ, βλέποντας τις φρικαλεότητες του πολέμου και διαπιστώνοντας τα οικονομικά συμφέροντα, τον εθνικισμό και τη μισαλλοδοξία που επεξεργάστηκαν θεωρίες μίσους, για να κάνουν δυνατή αυτή τη σφαγή, πείθεται πως ο άνθρωπος έχασε την ικανότητά του να αγαπάει, άρα να μην καταλαβαίνει πια την καταστροφή του. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, που ξεπέρασε κατά πολύ τη φρίκη του πρώτου, επιβεβαίωσε πανηγυρικά τον πατέρα της ψυχανάλυσης. Στο τέλος αυτού του αιώνα, το να μιλάς για αγάπη είναι αυτό που χρειάζεται για να σε πάρουν για αγαθιάρη. Στη νέα σκοτεινή ιστορική περίοδο που βυθιζόμαστε μόνο οι θεωρίες μίσους έχουν απήχηση. Από το σχεδιασμό της παγκόσμιας οικονομίας που απαιτεί να είναι οι εννιά στους δέκα φτωχοί, μέχρι τον εντολοδόχο του θεού, το δολοφόνο του Γιτζάκ Ράμπιν, Γιγκάλ Αμίρ και το δικό μας Παντελεήμονα Θεσσαλονίκης, είναι εκφράσεις, διαφορετικής ποιότητας και εμβέλειας του ίδιου μίσους που μας διοικεί.
Τι γίνεται τώρα στα τέλη αυτού του αιώνα με τον έρωτα. Μπορεί κάποιος να ερωτευθεί πραγματικά χωρίς να ονομάζει έτσι άλλες ανάγκες του; Η ελληνική γλώσσα κάνει μια σαφή διάκριση της αγάπης και του έρωτα, διαθέτοντας δύο λέξεις για να εκφράσει δύο διαφορετικές καταστάσεις. Αν δεν με γελούν οι γλωσσολογικές μου γνώσεις, νομίζω πως αυτό είναι μοναδικό φαινόμενο και συναντιέται μόνο στα ελληνικά. (Η λέξη Eros στη λατινική της γραφή που έχει περάσει σε όλες τις γλώσσες, σημαίνει κατά κανόνα σκληρή τσόντα). Στον Πλάτωνα ο έρωτας είναι η επιθυμία της περασμένης θνητής ύπαρξης, να περάσει στην αθανασία. (Δυστυχώς αυτή η έννοια δεν έχει μπει στην ελληνική λεξικογραφία). Μ' αυτή την έννοια είναι ερωτική πράξη η κραυγή του αντάρτη για ελευθερία μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Το ίδιο ισχύει και για τον επιστήμονα που αγνοεί τις θέσεις καριέρας και αφιερώνεται στη έρευνά του ή το γιατρό που περιφρονεί τα φακελάκια και πηγαίνει στην Αφρική. Όλοι αυτοί που αφιέρωσαν ή έδωσαν τη ζωή τους για ανάλογα πράγματα έζησαν μια σταλιά αιωνιότητας σ' αυτή την περαστική ζωή που οι περισσότεροι την ξόδεψαν χωρίς να καταλάβουν τίποτα. Νεκροί γεννήθηκαν, νεκροί έζησαν, νεκροί πέθαναν.
Ο έρωτας στις σχέσεις των ανθρώπων έχει ένα βαθύ ανατρεπτικό χαρακτήρα. Τίποτα δεν ήταν ίδιο πριν, τίποτα δεν θα είναι ίδιο μετά. Στο πέρασμά του ξεριζώνει τη δημοσιοϋπαλληλική μας νοοτροπία για τη ζωή και την κάνει πια να μην έχει κανένα νόημα. Γι' αυτό και ο ερωτευμένος είναι μελλοθάνατος. Οι κοινωνίες συντήρησης του καθημερινού θανάτου, σαν συμπεριφορά, δεν ανέχονται καμιά αναταραχή. Και υπάρχουν άπειροι τρόποι άμυνας. Και η πιο αποτελεσματική εκτέλεση του ερωτευμένου(ης) είναι από το ίδιο το ταίρι του, που είναι αποτελεσματικά ευνουχισμένο από τις κυριαρχούσες κοινωνικές συμπεριφορές και της χολιγουντιανής συνταγής που κυριαρχεί πια σ' όλο τον κόσμο. Σχεδόν πια για όλους το ύψιστο ερωτικό μοντέλο είναι κάποια ή κάποιος σταρ, δηλαδή μια μη ανθρώπινη κατασκευή που εκ των πραγμάτων αποκλείει τον άλλο. Στην εποχή μας ο άνθρωπος ερωτεύεται τον αυτοαποκλεισμό του από τον έρωτα.
Κάποιοι εναπομείναντες ποιητές - και όχι αναγκαστικά αυτοί που γράφουν στίχους - εξακολουθούν να ερωτεύονται όσο και να ξέρουν την κατάληξη. Τους συναντάμε αργά, τις πιο σκληρές ώρες της νύχτας στα μπαρ να επιταχύνουν το θάνατό τους με αλκοόλ και άφιλτρα τσιγάρα. Κανείς δεν τους αγάπησε πραγματικά, όσο κι αν αυτοί ερωτεύθηκαν. (Και διέσωσαν υπέροχες γυναίκες στα γραφτά τους, όταν αυτές είχαν αποκηρύξει μετά βδελυγμίας τον ποιητή τους). Και όταν πάμε στις κηδείες τους και βλέπουμε τις παλιές τους αγάπες στα μαύρα, με τα δάκρυα να κυλάν κάτω από τα μαύρα γυαλιά και ρωτάμε ο ένας τον άλλο: "Είναι αυτή;". "Ναι, αυτή ήταν!", δεν καταλαβαίνουμε πώς μπόρεσε, αυτός ο διαλεχτός νεκρός, να είχε τέτοια τύφλωση. Και γινόμαστε μίζεροι. Γιατί μόνο ο τυφλός μπορεί να ερωτευθεί. Βλέπει με τα μάτια της ψυχής. Τα υπόλοιπα δεν τα βλέπει. Να είναι άραγε τυχαίο πως η ωραία Ελένη γράφτηκε από τον Όμηρο που ήταν τυφλός;
Η αγάπη δεν είναι μια δήλωση αλλά μια συμπεριφορά. Μια σταθερή στάση απέναντι στη ζωή που δεν αφορά μονάχα το αγαπημένο μας πρόσωπο ή τα πρόσωπα του οικογενειακού ή άμεσου περιβάλλοντος, αλλά αφορά όλο το ανθρώπινο είδος. Η συμπόνια, η συμπαράσταση, η αλληλεγγύη είναι εκφράσεις της αγάπης. Ο Φρόιντ, βλέποντας τις φρικαλεότητες του πολέμου και διαπιστώνοντας τα οικονομικά συμφέροντα, τον εθνικισμό και τη μισαλλοδοξία που επεξεργάστηκαν θεωρίες μίσους, για να κάνουν δυνατή αυτή τη σφαγή, πείθεται πως ο άνθρωπος έχασε την ικανότητά του να αγαπάει, άρα να μην καταλαβαίνει πια την καταστροφή του. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, που ξεπέρασε κατά πολύ τη φρίκη του πρώτου, επιβεβαίωσε πανηγυρικά τον πατέρα της ψυχανάλυσης. Στο τέλος αυτού του αιώνα, το να μιλάς για αγάπη είναι αυτό που χρειάζεται για να σε πάρουν για αγαθιάρη. Στη νέα σκοτεινή ιστορική περίοδο που βυθιζόμαστε μόνο οι θεωρίες μίσους έχουν απήχηση. Από το σχεδιασμό της παγκόσμιας οικονομίας που απαιτεί να είναι οι εννιά στους δέκα φτωχοί, μέχρι τον εντολοδόχο του θεού, το δολοφόνο του Γιτζάκ Ράμπιν, Γιγκάλ Αμίρ και το δικό μας Παντελεήμονα Θεσσαλονίκης, είναι εκφράσεις, διαφορετικής ποιότητας και εμβέλειας του ίδιου μίσους που μας διοικεί.
Τι γίνεται τώρα στα τέλη αυτού του αιώνα με τον έρωτα. Μπορεί κάποιος να ερωτευθεί πραγματικά χωρίς να ονομάζει έτσι άλλες ανάγκες του; Η ελληνική γλώσσα κάνει μια σαφή διάκριση της αγάπης και του έρωτα, διαθέτοντας δύο λέξεις για να εκφράσει δύο διαφορετικές καταστάσεις. Αν δεν με γελούν οι γλωσσολογικές μου γνώσεις, νομίζω πως αυτό είναι μοναδικό φαινόμενο και συναντιέται μόνο στα ελληνικά. (Η λέξη Eros στη λατινική της γραφή που έχει περάσει σε όλες τις γλώσσες, σημαίνει κατά κανόνα σκληρή τσόντα). Στον Πλάτωνα ο έρωτας είναι η επιθυμία της περασμένης θνητής ύπαρξης, να περάσει στην αθανασία. (Δυστυχώς αυτή η έννοια δεν έχει μπει στην ελληνική λεξικογραφία). Μ' αυτή την έννοια είναι ερωτική πράξη η κραυγή του αντάρτη για ελευθερία μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Το ίδιο ισχύει και για τον επιστήμονα που αγνοεί τις θέσεις καριέρας και αφιερώνεται στη έρευνά του ή το γιατρό που περιφρονεί τα φακελάκια και πηγαίνει στην Αφρική. Όλοι αυτοί που αφιέρωσαν ή έδωσαν τη ζωή τους για ανάλογα πράγματα έζησαν μια σταλιά αιωνιότητας σ' αυτή την περαστική ζωή που οι περισσότεροι την ξόδεψαν χωρίς να καταλάβουν τίποτα. Νεκροί γεννήθηκαν, νεκροί έζησαν, νεκροί πέθαναν.
Ο έρωτας στις σχέσεις των ανθρώπων έχει ένα βαθύ ανατρεπτικό χαρακτήρα. Τίποτα δεν ήταν ίδιο πριν, τίποτα δεν θα είναι ίδιο μετά. Στο πέρασμά του ξεριζώνει τη δημοσιοϋπαλληλική μας νοοτροπία για τη ζωή και την κάνει πια να μην έχει κανένα νόημα. Γι' αυτό και ο ερωτευμένος είναι μελλοθάνατος. Οι κοινωνίες συντήρησης του καθημερινού θανάτου, σαν συμπεριφορά, δεν ανέχονται καμιά αναταραχή. Και υπάρχουν άπειροι τρόποι άμυνας. Και η πιο αποτελεσματική εκτέλεση του ερωτευμένου(ης) είναι από το ίδιο το ταίρι του, που είναι αποτελεσματικά ευνουχισμένο από τις κυριαρχούσες κοινωνικές συμπεριφορές και της χολιγουντιανής συνταγής που κυριαρχεί πια σ' όλο τον κόσμο. Σχεδόν πια για όλους το ύψιστο ερωτικό μοντέλο είναι κάποια ή κάποιος σταρ, δηλαδή μια μη ανθρώπινη κατασκευή που εκ των πραγμάτων αποκλείει τον άλλο. Στην εποχή μας ο άνθρωπος ερωτεύεται τον αυτοαποκλεισμό του από τον έρωτα.
Κάποιοι εναπομείναντες ποιητές - και όχι αναγκαστικά αυτοί που γράφουν στίχους - εξακολουθούν να ερωτεύονται όσο και να ξέρουν την κατάληξη. Τους συναντάμε αργά, τις πιο σκληρές ώρες της νύχτας στα μπαρ να επιταχύνουν το θάνατό τους με αλκοόλ και άφιλτρα τσιγάρα. Κανείς δεν τους αγάπησε πραγματικά, όσο κι αν αυτοί ερωτεύθηκαν. (Και διέσωσαν υπέροχες γυναίκες στα γραφτά τους, όταν αυτές είχαν αποκηρύξει μετά βδελυγμίας τον ποιητή τους). Και όταν πάμε στις κηδείες τους και βλέπουμε τις παλιές τους αγάπες στα μαύρα, με τα δάκρυα να κυλάν κάτω από τα μαύρα γυαλιά και ρωτάμε ο ένας τον άλλο: "Είναι αυτή;". "Ναι, αυτή ήταν!", δεν καταλαβαίνουμε πώς μπόρεσε, αυτός ο διαλεχτός νεκρός, να είχε τέτοια τύφλωση. Και γινόμαστε μίζεροι. Γιατί μόνο ο τυφλός μπορεί να ερωτευθεί. Βλέπει με τα μάτια της ψυχής. Τα υπόλοιπα δεν τα βλέπει. Να είναι άραγε τυχαίο πως η ωραία Ελένη γράφτηκε από τον Όμηρο που ήταν τυφλός;
Περικλής Κοροβέσης
"Στο ψευδοκράτος των Αθηνών" - Ελευθεροτυπία, 13/11/1995
5 σχόλια:
kalimera, mia ki exeis balei to blog mou sta links soy, pragma gia to opoio efxaristo poli, mipos thes na steileis ena mailaki na milisoyme, gia na se thimitho (ax, ti tha kano m afta ta psevdonyma!!!)
perimeno!
tha soy estelna ego, mi nomizeis, alla de brika kati sti selida soy na me parapembei se mail, opote ... perimeno
kali ebdomada
www.u-hoo.gr/gianniskafatos
Τώρα να γίνω μίζερη και να πω ότι οι γλωσσολογικές σου γνώσεις μου φαίνεται μάλλον απίθανο να σου επιτρέπουν να κάνεις τη δήλωση ότι "μόνο στην ελληνική γλώσσα υπάρχει η διάκριση αγάπης και έρωτα"; Πόσες γλώσσες ξέρεις; Έχεις σπουδάσει γλωσσολογία; Ποιες είναι οι πηγές σου επί του θέματος;
Μου θυμίζεις λίγο το μπαμπά μου, που δήλωνε ευθαρσώς ότι "τα ελληνικά είναι η πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου" και "τα αγγλικά είναι η φτωχότερη" (καλά καλά δεν ήξερε αγγλικά, κι από άλλες γλώσσες μόνο γαλλικά).
Διατηρώ μια επιφύλαξη για την περίπτωση που ΟΝΤΩΣ μπορείς να τεκμηριώσεις αυτό που λες.
Και διατηρώ μια συμπάθεια για την περίπτωση που το εντάξεις κι αυτό στις "προσωπικές σου μυθολογίες", ποιητική αδεία.
Σου έχω πει ότι μου αρέσουν τα ποστ σου;
Πάνω που χάρηκα που σε κάποιον αρέσουν τα ποστ μου, προκύπτει ότι του αρέσεουν τα δανεικά... να διευκρινίσω μια και φαίνεται ότι δεν είναι προφανές από τον τίτλο ότι τα ποστς με ταγκ "Δανεικές λέξεις" είναι ακριβώς δανεικά (κι αγύριστα), δηλαδή κείμενα άλλων (ή σκέψεις πάνω σε κείμενα άλλων). Το συγκεκριμένο, όπως και άλλα, είναι παλιό απόκομμα εφημερίδας που έχω κρατήσει.
Τις γλωσσολογικές παρατηρήσεις να τις απευθύνετε λοιπόν στον κ. Κοροβέση - το κείμενο το δημοσίευσε στην Ελευθεροτυπία (μα το γράφω και στο ποστ!) και αργότερα σε ένα βιβλίο που μου διαφεύγει ο τίτλος του.
Δε νομίζω να έχει μπλογκ, οπότε δοκιμάστε στη διεύθυνση "Περικλής Κοροβέσης, Βουλή των Ελλήνων, Ενταύθα" ή στα γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ αν τυχόν περνάει, ή σε κάνα μπαρ (σίγουρα περνάει).
Ευχαριστώ πάντως
Μωρέ ξεκάθαρο είναι και το ήξερα ότι είναι αλλουνού το κείμενο, το πρόσεξα και όταν άρχισα να διαβάζω το ποστ, αλλά στην πορεία το ξέχασα.
Ε ναι, το ξέχασα!
(γυναίκες... τι να περιμένει κανείς!)
Ήταν αργά το βράδυ και κουτουλούσα, χαζολογούσα διαβάζοντας λίγο αφού τελείωσα τη δουλειά και πριν πέσω για ύπνο, κι έγραψα τα σχόλιά μου βιαστικά. Έχω το ελλάτωμα να βιάζομαι, μου το έλεγε ο μπαμπάς μου όταν ήμουν μικρή, και ως φαίνεται είμαι αδιόρθωτη.
Όμως κάπου υπήρχε η πληροφορία και δούλευε μέσα στον εγκέφαλό μου, και το πρωί ξύπνησα με μια αόριστη αίσθηση δυσφορίας που μόλις κάθησα στον υπολογιστή πήρε μορφή: συνειδητοποίησα τι είχα γράψει και ήρθα να το διορθώσω. Αλλά με είχες προλάβει.
Ζητώ συγγνώμη για την απροσεξία.
Πάντως μου αρέσουν τα ποστ σου - τα δικά σου. Όταν το έγραψα είχα διαβάσει πολλά μαζεμένα, είχα γράψει τρία σχόλια καπάκι και μου βγήκε να το πω εκεί σαν κερασάκι (είχα γρινιάξει και λίγο προηγουμένως και είπα, ας πω και μια καλή κουβέντα). Ιδιαίτερα μου άρεσε ο "πορτοκαλής ήλιος" - μπορεί να του γράψω και σχόλιο (αφού πιο τον καφέ μου).
Αποκωδικοποίηση....: σιωπής, ψυχής, θρησκειών, μυθολογιών,....
Σχηματοποίηση λόγου, κοσμογονία, θεογονία,....
URL : www.siopi.gr
Γεια.....
Δημοσίευση σχολίου