Σεξουαλική έλξη και επικοινωνία

Στο επίμαχο μπαλκόνι, με ασορτί τασάκι. Βέβαια το τσιγάρο εν τέλει το έκοψα πριν φθινοπωριάσει καλά.

Πρέπει να την πρωτοείδα σε ένα συνέδριο στο Άμστερνταμ πριν λίγους μήνες. Προΐστατο σε κάποια από τις επιμέρους συνεδρίες και φρόντιζε οι ομιλητές να κρατάνε το χρόνο τους με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια. Επίσης έκανε από μικροφώνου μερικά σχόλια, συνήθως επαινετικά για το πόσο φανταστική, υπέροχη και – κατά λέξη – ερεθιστική (stimulating ) και γονιμοποιητική (inseminating) ήταν η επιστημονική παρουσίαση που προηγήθηκε. Όταν ήρθε η σειρά της να παρουσιάσει αναφέρθηκε αρχικά στη μετακόμιση της ερευνητικής της ομάδας από τη Γερμανία στην πατρογονική Ολλανδία. Μετά άρχισε να μιλάει για τα αποτελέσματά της, αλλά εγώ είχα αφαιρεθεί ήδη σκεπτόμενος τις δουλειές που έπρεπε να τακτοποιήσω πριν φύγω. Με τη σκέψη να ταξιδεύει, επανήλθα διανοητικά στο συνέδριο μόνο από το χειροκρότημα στο τέλος. Την είδα που κοιτούσε το ακροατήριο με εκείνο το μίγμα ανακούφισης και περηφάνιας που έχεις όταν τελειώνεις ένα επίπονο έργο. Ήταν προφανές ότι τη διακατείχε ένα ορισμένο άγχος, που διαλυόταν τώρα που όλα είχαν πάει καλά.

Την ξαναείδα ένα-δυο μήνες αργότερα σε ένα άλλο συνέδριο στην Κρήτη, πιο θεματικό αυτή τη φορά. Έστριβα ένα τσιγάρο με τον ολλανδικό καπνό που είχα αγοράσει στο προηγούμενο ευρωπαϊκό ταξίδι όταν πλησίασε χαρούμενα την ομήγυρη όπου βρισκόμουν, έδειξε το πακέτο και τα χαρτάκια και αναφώνησε:

- Α, επιτέλους ένα τσιγάρο που μπορώ να καπνίσω!

Της πρόσφερα φυσικά. Μου είπε ότι με θυμόταν από το προηγούμενο συνέδριο. Της είπα «παρομοίως». Μου συστήθηκε επισήμως· είχε το μικρό όνομα μιας αρχαίας Σκανδιναβής βασίλισσας που απαντάται σε όλη τη βόρεια Ευρώπη. Το επίθετό της υπέφερε από αυτή την ολλανδική προφορά του G που ακούγεται σαν βαρύ χι, λίγο σα να καθαρίζεις το λαιμό σου. Μου το διευκρίνισε ότι γράφεται μεν έτσι αλλά προφέρεται...

- Ξέρω, ξέρω, ζούσα δυο χρόνια στην Ολλανδία.

Συμπέρανε ότι από εκεί τσίμπησα τη συνήθεια του ολλανδικού καπνού. Της εξήγησα ότι η συνήθεια είναι πολλών δεκαετιών, στη διάρκεια των οποίων σταμάτησα κιόλας να καπνίζω. Απλά με είχε πετύχει σε μια ιδιάζουσα συγκυρία· θα το έκοβα σε λίγο καιρό. Φυσικά δε με ρώτησε παραπάνω (αλίμονο, στην Ολλανδία άλλωστε δε σε ρωτάνε τίποτα προσωπικό δεν πάει να πεθαίνεις δίπλα, σε αντίθεση με κάτι άλλες χώρες που ξέρω όπου πεθαίνουν αυτοί μπας και μάθουν οτιδήποτε προσωπικό σου). Έσβησε το τσιγάρο (κάπνιζε βιαστικά, με γρήγορες ρουφηξιές) και λίγο πριν σηκωθεί να φύγει τη ρώτησα (με ένα είδος αμήχανης περιέργειας μάλλον) με τι ασχολείται ακριβώς.

- Α, το βασικό ενδιαφέρον μου είναι η σεξουαλική έλξη και επικοινωνία...

Δεν ξέρω αν φταίει που την κοίταξα κάπως ασκαρδαμυκτί ή αν της είχε ξανασυμβεί (μάλλον το δεύτερο), πάντως έσπευσε να συμπληρώσει:

- ...στα Λεπιδόπτερα.

Κούνησα το κεφάλι με κατανόηση· άλλωστε σε συνέδριο Λεπιδοπτέρων βρισκόμασταν. Καληνύχτισε κι έφυγε.

Λίγη ώρα αργότερα ανέβηκα κι εγώ στο δωμάτιό μου και καθόμουν στη βεράντα ακούγοντας τον παφλασμό των κυμάτων και καπνίζοντας, ενώ ταυτόχρονα είχα ανοιχτό το λάπτοπ διαβάζοντας επαγγελματικά μέιλ. Η βεράντα ήταν κοινή για όλα τα δωμάτια του ορόφου αλλά κανείς άλλος δεν ήταν έξω, μέχρι που κάποια στιγμή είδα τη χαρακτηριστικά ψηλή φιγούρα της να ξεπροβάλλει από το δωμάτιο αριστερά· με κοίταξε με μια ορισμένη έκπληξη. Της χαμογέλασα και της πρότεινα πάλι τον ολλανδικό καπνό· μου εξήγησε ότι γενικά δεν καπνίζει, απλά νωρίτερα της είχε φανεί ωραία ιδέα, πιο πολύ ως tribute στην πατρίδα, ένα είδος νοσταλγίας. Όχι τίποτα φοβερό βέβαια, ολλανδική νοσταλγία, με δοσομετρητή.

Με ρώτησε μερικά πράγματα για την Κρήτη. Της είπα ότι δεν ξέρω πολλά για τα δυτικά του νησιού καθότι ζω από την άλλη, αλλά εκείνη μου διευκρίνισε ότι είχε ήδη γυρίσει αρκετά, δυτικά και νότια, είχε κολυμπήσει, είχε κάνει κάμπινγκ και καταδύσεις. Φαινόταν βέβαια στο χρώμα της που παραήταν σκούρο, αλλά θα μπορούσε να το έχει αποκτήσει και αλλού. Στο τέλος με ρώτησε αν τυχόν θα πήγαινα προς Ηράκλειο το Σάββατο το πρωί. Η πτήση της ήταν από Ηράκλειο και θα τη βόλευε ίσως αν μπορούσα να την πετάξω ως εκεί, χωρίς όμως να χάσει την «κρητική βραδιά» της Παρασκευής. Της είπα ότι εμένα σχεδόν όλες μου οι βραδιές ήταν κρητικές πλέον, οπότε ο προγραμματισμός μου προέβλεπε αναχώρηση με τη λήξη του συνεδρίου, την Παρασκευή το μεσημέρι, χωρίς τουριστικά events. Είχα και κάποιες υποχρεώσεις στο Ηράκλειο Παρασκευή βράδυ. Μου είπε ότι θα το σκεφτεί. Με χαιρέτησε μάλλον εγκάρδια για τα ολλανδικά δεδομένα και ξαναχώθηκε στο δωμάτιό της.

Την επομένη, μετά το τέλος και της τελευταίας συνεδρίας, έκατσε απέναντί μου στο δείπνο. Μου ανακοίνωσε ότι δεν θα έρθει μαζί μου στο Ηράκλειο την Παρασκευή, διότι θέλει οπωσδήποτε να δει την κρητική βραδιά. Της είπα ότι κατανοώ απολύτως τα κίνητρά της. Ύστερα φάγαμε, ήπιαμε, ξαναήπιαμε, της προσέφερα τσιγάρο (το πήρε), ξαναήπιαμε, και κουβεντιάσαμε για τα λεπιδόπτερα, για τα προτεσταντικής προέλευσης ολλανδικά ήθη, τις ομορφιές της Κρήτης, τις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών στον ακαδημαϊκό χώρο, τις πεταλούδες του Μαλάουι, τη μοναδική γυναίκα (και μάλιστα Ελληνίδα) συγκλητικό στους πέντε αιώνες ιστορίας του Πανεπιστημίου του Λέιντεν, τις Ολυμπιάδες Βιολογίας, την κουλτούρα του ανταγωνισμού μέχρις εσχάτων που επικρατεί μεταξύ των φοιτητών ιδιαίτερα με καταγωγή από την περιοχή της νοτιοανατολικής Ασίας και φυσικά κουβεντιάσαμε πολύ για το κυρίως θέμα: για σεξουαλική έλξη και επικοινωνία. Όχι μόνο λεπιδοπτέρων.

Από μια σκοπιά στα λεπιδόπτερα είναι απλά τα πράγματα: το ένα φύλο εκκρίνει φερομόνες, το άλλο τις αναγνωρίζει, ζευγαρώνουν. Λίγο διαφορετικά στις πεταλούδες: πρέπει να υπάρχει ένα οπτικό ερέθισμα, να ακολουθήσουν μια τελετουργία λιγότερο βασισμένη στη μυρωδιά. Στους ανθρώπους όμως είναι πιο μπερδεμένα τα πράγματα. Η συνομιλήτριά μου αποδέχεται φυσικά μια σειρά από πολιτισμικούς παράγοντες, και διαχωρίζει το «απλό» σεξ που βρίσκεται σε υπερπροσφορά, από το «εξελικτικά παραγωγικό» αντίστοιχο που είναι σοβαρά μπλεγμένη υπόθεση. Χρησιμοποιεί αυστηρά επιστημονική, ουδέτερη ορολογία (σα να μιλάει για λεπιδόπτερα). Εκφράζω κάποιες ενστάσεις, ότι σε πολλές ανθρώπινες κοινωνίες το «εξελικτικά παραγωγικό» σεξ δεν υπήρξε πάντα επιλογή των ενδιαφερομένων, ειδικά μάλιστα των γυναικών, καθώς υπεισέρχεται μια σειρά από άλλους παράγοντες που μπορούν να ανακατέψουν γονίδια ανθρώπων που δεν γνωρίζονταν πριν (ακόμα και σήμερα σε εκτεταμένες περιοχές του κόσμου οι γάμοι ενδέχεται να κανονίζονται ερήμην των ενδιαφερομένων). Δεν διαφωνεί, αλλά η συζήτηση είναι πώς λειτουργεί «φυσικά» ο μηχανισμός, δεν είναι;

Αν και δεν την έχουν πάρει τα χρόνια (είναι μάλλον κατά τι πιο νέα από εμένα), απορεί με τη σημερινή γενιά που ψαρεύει τους ερωτικούς της συντρόφους στο διαδίκτυο, στα σόσιαλ μήντια και σε αντίστοιχα σάιτ. Όχι φυσικά για ηθικούς λόγους (είπαμε, έχει μια ουδέτερη, επιστημονική προσέγγιση στο θέμα) αλλά επειδή αρκούνται να κινητοποιούν μόνο οπτικά ερεθίσματα, και όχι ακουστικά ή οσφρητικά. Εξηγεί ότι ο τόνος της φωνής είναι πολύ σημαντικός στη σεξουαλική επικοινωνία. Τη ρωτάω για τις μυρωδιές, αν υπάρχει κάτι αντίστοιχο με τις φερομόνες που να λειτουργεί στους ανθρώπους (αν και νομίζω πως ψιλοξέρω την απάντηση, θεωρώ ότι είναι καλή πάσα για να μιλήσει περισσότερο). Γελάει, οικτίροντας τα θύματα διαφόρων απατεώνων που πουλάνε δήθεν θαυματουργές «φερομόνες» που και καλά φέρνουν όλες τις γυναίκες στα πόδια σου (το πολύ πολύ, λέει, να μαζέψεις τίποτα ξεστρατισμένες νυχτοπεταλούδες). Εξηγεί όμως ότι η μυρωδιά είναι πολύ σημαντική, όχι γιατί σε ελκύει, αλλά επειδή μπορεί να σε απωθήσει. Δεν πας με κάποιον που «μυρίζει ωραία», αλλά συχνά φεύγεις από κάποιον που «μυρίζει άσχημα». Όπου «άσχημα» (κι εδώ είναι το χαριτωμένο) σου μυρίζει κάποιος που έχει παρόμοια μυρωδιά με τη δική σου.

- Ένα εξελικτικά επιτυχημένο ζευγάρωμα απαιτεί διαφορετικά αλληλόμορφα στο μείζον σύμπλεγμα ιστοσυμβατότητας, κατάλαβες; Αν μοιάζεις με τον άλλο, τα παιδιά σας θα είναι αδύναμα από ανοσολογική άποψη, ενώ αν είστε διαφορετικοί τα παιδιά σας θα έχουν μεγαλύτερη ποικιλομορφία, άρα θα είναι πιο ισχυρά.
- Κατάλαβα, είναι αυτό που λέμε ότι τα ετερώνυμα έλκονται.
- Από πλευράς μείζονος συμπλέγματος ιστοσυμβατότητας, σίγουρα.
- Ναι αλλά αν είναι πολύ διαφορετικοί οι άνθρωποι μπορεί να μην κάνουν μαζί και να χωρίζουν.
- Από εξελικτική άποψη, αυτό είναι αδιάφορο. Αρκεί να κάνουν εξελικτικά παραγωγικό σεξ. Δηλαδή παιδιά. Κατάλαβες;

Κατάλαβα. Ήπιαμε και καπνίσαμε λίγο ακόμα μιλώντας για ολλανδικά παράθυρα χωρίς κουρτίνες. Της πρότεινα κάποιες κοντινές παραλίες για μπάνιο, αλλά είχε ήδη πάει. Είπαμε, ήταν κάμποσο καιρό στο νησί.

Λίγες μέρες αργότερα έπινα καφέ παρέα με μια παλιά μου φίλη (χωρίς πτυχίο βιολογίας) στην οποία περιέγραφα με λεπτομέρεια τις συνεδριακές γνωριμίες μου και τις νεοαποκτηθείσες επιστημονικές μου γνώσεις.

- Έμαθα που λες, πως άμα σου μυρίζει κάποιος άσχημα, φεύγεις.
- Σιγά τη γνώση, λες και δεν το ξέρω. Μου 'χει τύχει κιόλας.
- Πω, πω... Άπλυτος ήτανε ο τύπος;
- Όχι ρε, μια χαρά πεντακάθαρος και περιποιημένος. Αλλά κάτι στη φυσική μυρωδιά του ήτανε... Πώς να το πω ρε παιδί μου... Ξενέρωνα. Ξέρεις μωρέ, ο Τάδε.
- Μα με τον Τάδε ήσασταν τόσο καιρό μαζί, πόσο σου πήρε να ξενερώσεις;
- Δυόμισι χρόνια αλλά όχι μαζί. Ο ένας εδώ, ο άλλος εκεί, συνολικά δεν ξέρω αν είμασταν «μαζί» δυο μήνες. Και ξέρεις τώρα, μέχρι να το δεις, να καταλάβεις τι σου φταίει, να το πάρεις απόφαση... Όταν δεν είστε και κοντά δεν τρίβεσαι και πάνω στον άλλο όλη μέρα, μπορεί να πάρει καιρό. Είχα και κάποιες ενοχές, τι να σου λέω τώρα. Αλλά τελικά του εξήγησα ότι δεν γίνεται.
- Και του είπες ότι δε γίνεται επειδή σου μυρίζει κάπως;
- Όχι, του είπα ότι πρέπει να μείνω λίγο μόνη μου να σκεφτώ, ότι δεν είμαι πολύ καλά, ότι... ξέρεις μωρέ, αυτά που λένε σ’ αυτές τις περιπτώσεις...

Ναι, βέβαια, ξέρω.

Ίσως και να φταίει η μυρωδιά τελικά. Το μείζον σύμπλεγμα ιστοσυμβατότητας, πως το λένε.

Αυτό, αυτό θα φταίει.



Η Πάτι Σμιθ στο Smells like teen spirit των Nirvana. Εγώ βέβαια ήθελα να βάλω το «Τελευταία σκηνή» από το δίσκο «Ψέμματα» των Φατμέ, αλλά αυτά είναι παμπάλαια και δεν τα βρίσκεις στο youtube, οπότε δείτε τώρα αυτό που μυρίζει και πιο ωραία.

Ήθελα να βάλω τίτλο «Όσφρηση και σεξ» αλλά τον έχω ξαναχρησιμοποιήσει εδώ, οπότε έβαλα τα επιστημονικά ενδιαφέροντα της συναδέλφου (όλο και κάποια επιπλέον κλικ θα μαζέψω).