Παναμαδάκι

Προς τη μελέτη του Αγνώστου με τον κατάλληλο εξοπλισμό (που παρά τα φαινόμενα είναι προελεύσεως Ισημερινού. Η φωτό από εδώ.

Όταν ήρθε να καθήσει μαζί μας στο τραπέζι είχε εμφανώς ολοκληρώσει το γεύμα του· ο δίσκος του ήταν άδειος. Εμείς είχαμε μόλις ξεκινήσει το φαγητό· η Μάρτα τον σύστησε στους υπόλοιπους (δεν πρόλαβα να ακούσω το όνομά του) κι εκείνος άρχισε να μιλάει πορτογαλικά μ' εκείνη την ιδιαίτερη προφορά των Bραζιλιάνων. Η Μάρτα διευκρίνισε αγγλιστί ότι εις εκ των παρακαθημένων είναι Έλληνας και δεν τη μιλάει τη γλώσσα και ο άνθρωπος ζήτησε συγγνώμη, εξηγώντας ότι λόγω φυσιογνωμίας («φαινοτύπου», συμπλήρωσε η Μάρτα) με πέρασε για αυτόχθονα. Εξήγησα για πολλοστή φορά (μια και μου έχει ξανασυμβεί) ότι ουδείς λόγος ανησυχίας υπάρχει: άπαντες με περνάνε για Πορτογάλο, ορισμένοι μάλιστα και για οπαδό της Μπενφίκα ολωσδιόλου.

Οι κοπέλες των ρώτησαν πώς πάνε τα πράγματα· τους απάντησε (με εξαιρετικά αγγλικά για ξένο) ότι έχει μπλέξει μεταξύ μαθημάτων και εξετάσεων. Από τα συμφραζόμενα κατάλαβα ότι ετοιμάζεται να ξεκινήσει μια διατριβή στο (κάπως ανταγωνιστικό με εμάς...) ερευνητικό κέντρο που το επιβλητικό, μοντέρνο κτίριό του βρίσκεται κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό της Αλζές. Ο πιασάρικος τίτλος του ιδρύματος είναι «Κέντρο Champalimaud για το Άγνωστο». Το εν λόγω Άγνωστο αφορά κυρίως τις νευροεπιστήμες, έναν κλάδο που όντως υπάρχουν πολύ περισσότερα άγνωστα από ό,τι γνωστά. Ο συνομιλητής μας περιγράφει κάπως χιουμοριστικά τις διαδικασίες της εκπαίδευσής του, σαρκάζοντας ελαφρώς το hype που συνοδεύει τους μελετητές του Αγνώστου και τις κάπως προσκοπικού τύπου διαδικασίες εμφύσησης πνεύματος συλλογικότητας (αυτό που λέμε team spirit) στις οποίες δίνει ιδιαίτερη σημασία η εκπαίδευση που παρέχεται στους υποψήφιους διδάκτορες.

Κάποιοι από την ομήγυρη ρωτάνε λεπτομέρειες· γνωρίζοντας ότι μιλάω με Βραζιλιάνο δράττομαι κι εγώ της ευκαιρίας να τον πειράξω λίγο, προτείνοντας εναλλακτικά την ανάπτυξη team spirit μέσω αγώνων ποδοσφαίρου. Δεν το βρίσκει κακή ιδέα, επισημαίνει όμως κυρίως την υποχρεωτικότητα των διαδικασιών: σα να τους λένε «εντέλλεσαι να περάσεις καλά με τους άλλους», ωστόσο θα προτιμούσε να περνάει καλά χωρίς να χρειάζεται να του κουνάνε το δάχτυλο προς αυτή την κατέυθυνση. Μιλάει για τις δυσκολίες που παρουσιάζει η συμβίωση με πλήθη βιολόγων· αντιλαμβάνομαι ότι το υπόβαθρό του είναι στα μαθηματικά, και θα κάνει μια διατριβή υπολογιστική μάλλον παρά βιολογική. Στη συνέχεια η κουβέντα ξεστρατίζει κάπως, στο τραπέζι λένε για τις συναυλίες των Cure και των Radiohead και κάτι άλλων που έγιναν το Σαββατοκύριακο δίπλα στο κέντρο μελέτης του Αγνώστου, αλλά καθώς ο άνθρωπος κάθεται ακριβώς απέναντί μου πιάνουμε μια παράπλευρη συζήτηση για ελληνοβραζιλιάνικες πολιτισμικές ανταλλαγές.

Πάνω στη σύγχιση του πετάω κάτι για βραζιλιάνικες σαπουνόπερες· μου λέει κάπως αμήχανα πως είναι κρίμα η Βραζιλία να εξάγει τέτοια κυρίως προϊόντα. Του λέω ως φιλοφρόνηση ότι εξάγει και νέους επιστήμονες (η αλήθεια είναι ότι τους επανεισάγει αργότερα πιο καταρτισμένους), ενώ η Ελλάδα εξάγει ίσως τους καλύτερους άπαξ και δια παντός μάλλον, και όχι μόνο επιστήμονες αλλά όλες τις ειδικότητες: όπου φύγει-φύγει. Κι από σαπουνόπερες άστα να πάνε. Με ρωτάει πώς είναι τα πράγματα στη χώρα μου, και αποδεικνύεται ιδιαίτερα ενημερωμένος για προερχόμενος εκ του Νοτίου Ημισφαιρίου.

Λέει μερικά πράγματα για την Ευρώπη που με ξαφνιάζουν λιγάκι, καθώς υπερασπίζεται μια κάπως ομοσπονδιακή ευρωπαϊκή ιδέα που δεν είναι καθόλου δημοφιλής αυτή την εποχή ούτε στο Βορρά ούτε στο Νότο της ηπείρου μας (για διαφορετικούς λόγους πάντως). Συμφωνούμε ότι τα προβλήματα είναι δομικού χαρακτήρα και απαιτείται κάποιου είδους περισσότερη ενσωμάτωση (αν μεταφράζεται έτσι η λέξη integration), και μάλλον απορεί για τις επιφυλάξεις που εκφράζω εν ονόματι της διατήρησης των εθνικών κυριαρχιών. Παρατηρώ ότι οι εθνικές διαφορές δε λένε πολλά πράγματα για τους κατοίκους του Νέου Κόσμου, έθνη απογόνων μεταναστών ως επί το πλείστον, η αυτοσυνειδησία των οποίων εγκαθιδρύθηκε (αν συνέβη ποτέ αυτό) μόλις πριν λίγες δεκαετίες. Συμφωνούμε πάντως ότι απαιτείται και περισσότερη δημοκρατία, βαθύτερη και ουσιαστικότερη από την υπάρχουσα. Αλλά πού να βρεθεί;

Το υπόλοιπο τραπέζι ξαναφέρνει την κουβέντα στη μελέτη του Αγνώστου και ο συνομιλητής μας δίνει μια μικρή χιουμοριστική διάλεξη με τα άψογα αγγλικά του για τις συνήθειες των νευροεπιστημόνων και την καθημερινότητά τους. Τον παρατηρώ με προσοχή· βγάζει ένα πηγαίο, εξαιρετικής ποιότητας χιούμορ, και λέει τις καλύτερες ατάκες χωρίς να κάνει την παραμικρή γκριμάτσα ή έστω σύσπαση πλην των απαραιτήτων. Αν μας έβλεπε κανείς από μια απόσταση χωρίς να ακούει, θα νόμιζε ότι ο άνθρωπος δίνει διάλεξη για κάποιο επιστημονικό ζήτημα (αν και το σκασμένο στα γέλια ακροατήριο μπορεί να μπέρδευε κάπως τα πράγματα). Εγώ πάντως βλέπω μπροστά μου έναν ευφυέστατο άνθρωπο, που εκφράζει το παράπονό του (περί αυτού πρόκειται, κατά βάσιν γκρινιάζει) αλλά το κάνει με έναν υπέροχα δομημένο λόγο που ακόμα και ο πιο αδαής εκ των ακροατών ακούει με ευχαρίστηση.

Κάποια στιγμή τελειώνουμε το γεύμα μας και σηκωνόμαστε. Σηκώνεται κι αυτός με τον άδειο δίσκο του και βλέπω ότι κάτω από το κλασικό γαλάζιο πουκαμισάκι φοράει τζην βερμούδα και αθλητικά παπούτσια. Από την τσαντούλα με το λαπτοπ βγάζει και ξεδιπλώνει ένα καπελάκι ψάθινο, από αυτά που λένε παναμάδες. Το φοράει και βγαίνει με τη Μάρτα στην αυλή - η μέρα είναι ζεστή και ο ήλιος καίει στ' αλήθεια για πρώτη φορά αυτό το καλοκαίρι. Τους χαζεύω λίγο καθώς απομακρύνονται, ειδικά την ελαφρά παράξενη φιγούρα με τη βερμούδα, τα αθλητικά, το πουκάμισο και το παναμαδάκι. Σκέφτομαι να τον ονομάσω Τιάγκο (οι Πορτογάλοι κοροϊδεύουν τους Βραζιλιάνους ότι όλοι λέγονται Τιάγκο) αλλά πάνω στην ώρα κάποιος τον φωνάζει με το όνομα Αντρέ.

Δεν ξέρω αν θα κάνει καριέρα στις νευροεπιστήμες, αλλά του το εύχομαι ολόψυχα· εικάζω ότι θα είναι εξαιρετικός στο ρόλο.

Με το κατάλληλο καπελάκι, εννοείται.