Αρχή σοφίας

Ενθύμιον αποφοίτησης ή κάτι τέτοιο. Εννοείται ότι αν δεν ήταν κουνημένη η φωτογραφία δε θα την ανέβαζα, ε;

Δεν ξέρω τι με έπιασε και θυμήθηκα την Κρήτη σήμερα· ίσως φταίει η ρακή που σιγοπίνω εδώ και ώρα. Δεν μου ήρθε όμως καμμία ιστορία τοπικού φολκλόρ, ούτε κανένα ιστιοπλοϊκό παραλειπόμενο. Θυμήθηκα μια ορισμένη μέρα του καλοκαιριού του 2007 (πέρασαν κιόλας τέσσερα χρόνια ή ίσως πέρασαν μόνο τέσσερα χρόνια). Δεν ήταν όμως τυχαία μέρα· ευδοκίμως τερματίσας τη διατριβή του, ο ψηλέας ετοιμαζόταν να την παρουσιάσει ενώπιον της εξεταστικής επιτροπής. Η διαδικασία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης είχε ένα τυπικό αρκετά διαφορετικό από αυτό που ήξερα από την Αθήνα και αλλού. Για να ακριβολογούμε, δεν είχε καθόλου τυπικό: η εξέταση ήταν κλειστή (υποψήφιος διδάκτωρ και επιτροπή μόνοι τους), κρατούσε ώρες και είχε σοβαρή αντιπαράθεση όχι μόνο με τον υποψήφιο, αλλά ενίοτε και μεταξύ των μελών της επιτροπής.

Αφότου τελείωναν όλα, υπήρχε μια δεύτερη παρουσίαση ανοιχτή στο κοινό, που μπορούσε να κάνει και ερωτήσεις υποτίθεται, αλλά πιο πολύ για τους τύπους. Στο τέλος ο νέος διδάκτωρ έπαιρνε τον τίτλο ανά χείρας σε μια υποτυπώδη τελετή που κανονικά θα έπρεπε να γίνεται ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης Ειδικής Σύνθεσης του Τμήματος, ωστόσο κανένα από τα μέλη της εν λόγω συνέλευσης δεν πάταγε, εκτός του επιφορτισμένου να απονείμει τον τίτλο προεδρεύοντος. Οι υπόλοιποι παριστάμενοι ήταν απλώς το κοινό της δημόσιας παρουσίασης.

Δηλαδή εν προκειμένω ήταν οι φίλοι του ψηλέα, και μεταξύ τους κι εγώ που παρά το ότι δεν είχαμε προλάβει να κάνουμε και φοβερή παρέα στο εξάμηνο που βρισκόμουν στην Κρήτη, τον ήξερα από αρκετά παλιά, όταν στα τέλη του περασμένου αιώνα (...πώς ακούγεται αυτό, ε;) δηλαδή κάπου μεταξύ 1999 και 2000 έκανε τη διπλωματική του εργασία παρέα με τον κολλητό του το Νικόλα στο εργαστήριο που δούλευα στην Αθήνα. Στην πράξη υπό τη δική μου επίβλεψη. Εφτά χρόνια μετά ήταν οι πρώτοι γνωστοί που με υποδέχτηκαν στο Ηράκλειο. Ο Νίκος δουλεύει ακόμα εκεί, ο ψηλός αμέσως μετά το διδακτορικό έφυγε για το Σικάγο, όπου τον περίμενε η καλή του. Τώρα πια έχουν κάνει κι ένα φρέσκο μωράκι: χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά και στο Σικάγο μέσα ζει στη λευτεριά...

Τότε όμως, πριν τέσσερα χρόνια, ο ψηλέας μετρούσε τις μέρες ανάποδα, και μαζί του τις μετρούσαμε κι εμείς για να οργανώσουμε διάφορα αποχαιρετιστήρια events σε μπαράκια και παραλίες (καλοκαίρι γαρ), με ποτάκια και μουσικούλα και καλλιτεχνική επιμέλεια (μετά κιθάρας) από το Βασίλη. Εγώ που δεν είχα ακόμα μπλέξει με ιστιοπλοΐες και άλλα εξωτικά φρούτα, ήμουνα καινούργιος σχετικά στο χώρο της εν λόγω επιστημονικής αντροπαρέας, αν και ήξερα από ετών κάμποσους και είχα προλάβει να γνωρίσω επιτόπου και μερικούς άλλους, σαν το Γιάννη και το Φίλιππο (άλλος υπερατλαντικός σήμερα αυτός). Με την ευκαιρία της «αποφοίτησης» είχαν έρθει και μερικοί που δεν τους ήξερα από πριν, και χάρηκα ιδιαίτερα που τους γνώρισα, όπως ο Τασούλης μετά της Βάλιας από το εξωτικό Καίμπριτζ (το παλιό, όχι της Μασαχουσέτης).

Πήγαμε λοιπόν περιχαρείς (και με βιντεοκάμερα) να ακούσουμε τη δημόσια παρουσίαση του ψηλού (ξέροντας βέβαια ήδη από την πρωινή κλειστή εξέταση ενώπιον της επιτροπής ότι τα είχε πάει μια χαρά). Η ατμόσφαιρα της παρουσίασης ήταν ιδιαίτερα καλοκαιρινή, καθώς πέρα από την όντως υψηλή θερμοκρασία της Κρήτης τον Ιούλιο, είχε φροντίσει και ο ομιλητής να δώσει μια εξτρά καλοκαιρινή πινελιά: αντί να δώσει την ίδια τετριμμένη πρωινή διάλεξη, διάνθισε την παρουσίασή του με φωτογραφίες της πολυετούς παραμονής του στην Κρήτη, ειδικά στο κομμάτι των ευχαριστιών που του πήρε γεμάτο δεκάλεπτο, μην πω και εικοσάλεπτο, μέχρι να αναφερθεί σε όλους τους φίλους, από τον διόσκουρό του το Νικόλα, την αγαπημένη του, τους συμπαίκτες του στο μπάσκετ και το ποδόσφαιρο, τους συμπότες στα ρακάδικα και τα μπαρ, και last but not least τον αγαπημένο του Γατούλη (αυτό ήταν το όνομα του γάτου του) που τον είχε συντροφέψει αποφασιστικά στις δύσκολες ώρες της διατριβής.

Όταν με το καλό ολοκλήρωσε τις αφιερώσεις, μέσα σε θυελλώδη χειροκροτήματα, ο εναπομείνας επιφορτισμένος με την απονομή του τίτλου προεδρεύων του Τμήματος σηκώθηκε, έπιασε τη διπλωμένη ψευδοπεργαμηνή, την έδωσε στον ψηλό, και του είπε συγχαρητήρια. Μετά του έσφιξε το χέρι, χαμογέλασε στο κοινό και άρχισε να βαδίζει προς την έξοδο.

- Τι, αυτό είναι όλο; ακούστηκε μια φωνή.
- Ε, θέλετε κι άλλο; Τόσα χρόνια περίμενε ο άνθρωπος, ρώτησε ρητορικά ο προεδρεύων.
- Ε, τόσα χρόνια και όρκο δεν έχει; Τήβεννο; Παρέλαση; Άγημα; Κάτι;
- Δεν προβλέπεται κάτι ιδιαίτερο, παραδέχτηκε αμήχανα ο προεδρεύων.
- Α πα πα, δε γίνεται, επέμεινε ο Βασίλης, χειριστής βιντεοκάμερας για την περίσταση. Πρέπει να υπάρχει κάτι επίσημο. Τι θα βλέπουμε μετά στο βίντεο;

Ο προεδρεύων σήκωσε τους ώμους και απεχώρησε. Κάποιος όμως έδειξε προς ένα μαύρο βιβλιαράκι (μια Καινή Διαθήκη στην έκδοση της Ζωής με τη νεοελληνική απόδοση-λογοδιάρροια του Τρεμπέλα) που βρισκόταν πάνω στην έδρα.

- Και δεν τον ορκίζουμε μόνοι μας;
- Και τι όρκο θα πει;
- Ας πει κάτι στην τύχη, ό,τι να 'ναι. Μια τυχαία σελίδα.

Ο κάμεραμαν διέταξε: «άνοιξε στη σελίδα 666». Δεν ήταν ακριβώς τυχαίο, αλλά δε βαριέσαι... Ο ψηλός άνοιξε στην υποδειχθείσα σελίδα και άρχισε να διαβάζει από πάνω-πάνω, με ύφος σοβαρό και μέσα σε απόλυτη σιγή (λίγο πριν ξεσπάσει το κοινό σε γέλια και χειροκροτήματα):

Σοφίαν δὲ λαλοῦμεν ἐν τοῖς τελείοις, σοφίαν δὲ οὐ τοῦ αἰῶνος τούτου, οὐδὲ τῶν ἀρχόντων τοῦ αἰῶνος τούτου τῶν καταργουμένων·
ἀλλὰ λαλοῦμεν σοφίαν Θεοῦ ἐν μυστηρίῳ, τὴν ἀποκεκρυμμένην, ἣν προώρισεν ὁ Θεὸς πρὸ τῶν αἰώνων εἰς δόξαν ἡμῶν.

Ύστερα στράφηκε προς τον κάμεραμαν:

- Φτάνει;
- Μια χαρά! είπε ο Βασίλης γελώντας. Εξαιρετικός.

Ο νέος διδάκτωρ γέλασε κι αυτός και δέχτηκε την ανθοδέσμη που του προσέφεραν, πάντα μπροστά στην κάμερα. Ύστερα σταυροφίλησε τους πάντες που τον συνεχάρησαν, και έδωσε ραντεβού για το βράδι στη Λυγαριά, μια παραλία κοντά στο Ηράκλειο όπου θα ακολουθούσε το αποχαιρετιστήριο μπητς-πάρτυ. Μετά βγήκαμε ένα σωρό φωτογραφίες (που δεν είδα ποτέ εκτός από αυτήν στην κορυφή της ανάρτησης, που την έκλεψα από το facebook κάποιου) και τραβήξαμε διάφορες σκηνές σε ένα βίντεο που επίσης δεν είδα ποτέ. Η μέρα προχώρησε με τη δημόσια προβολή ενός Κορεάτικου θρίλερ στο χώρο εργασίας και ολοκληρώθηκε με το μπητς-πάρτυ, από όπου οι τελευταίοι φύγαμε με το ξημέρωμα σε κατάσταση παραληρήματος.

Σκέφτομαι αναδρομικά ότι εκείνη η βραδιά ήταν ένα είδος τέλους εποχής για πολλούς από τους παρευρισκόμενους (μιας εποχής που την πρόλαβα στα τελειώματά της και που και για μένα είναι πολύ πίσω πια). Θυμάμαι ακόμα με ιδιαίτερη ενάργεια αρκετές σκηνές της, και θυμάμαι τη σχετική θλίψη που ένιωσα με την ακόλουθη αναχώρηση του ψηλού, που από τους μέχρι τότε γνωστούς μου στην Κρήτη ήταν αυτός με τον οποίο αισθανόμουν πιο άνετα (άλλο αν μετά κόλλησα με διάφορο κόσμο και ακόμα να ξεκολλήσω, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία). Αλλά πιο πολύ ακόμα θυμάμαι την έκπληξη που ένιωσα όταν άκουσα τον ψηλό να διαβάζει το τυχαίο εδάφιο που μου φάνηκε απίστευτα ταιριαστό με ορκωμοσία διδάκτορα. Όχι την προσωρινή σοφία των αρχόντων του αιώνος τούτου (που καταργούνται) αλλά μια άλλη σοφία που ο Θεός κρατάει κρυμμένη και την προορίζει εἰς δόξαν ἡμῶν.

Εννοείται ότι δεν θυμόμουνα το εδάφιο απέξω, αλλά κάποια στιγμή που βρήκα έναν Τρεμπέλα άνοιξα την επίμαχη (συμβολική δήθεν) σελίδα 666 και το ξαναδιάβασα. Προς Κορινθίους Α' 2, 6-7. Βέβαια δεν σκέφτομαι το πνεύμα της φράσης τόσο με την έννοια που της δίνει ο Απόστολος Παύλος, όσο το σκέφτομαι σε συμφραζόμενα «θύραθεν», κοσμικής (ή ενδεχομένως επιστημονικής) γνώσης. Σκέφτομαι ότι θα ήταν ένα πολύ καλό δώρο αποφοίτησης από τη βάσανο των διατριβών (το ανώτατο, υποτίθεται, επίπεδο ακαδημαϊκής γνώσης που μπορεί να φτάσει κανείς μέσω οργανωμένων προγραμμάτων σπουδών), μια υπενθύμιση της προσωρινότητας της τρέχουσας γνώσης ενόψει της κρυμμένης (για την ώρα) σοφίας που περιμένει να αποκαλυφθεί. Όλων εκείνων των πραγμάτων με τα οποία ο νυν εκπληρώσας τη δοκιμασία της διατριβής καλείται τώρα να αναμετρηθεί. Κι αυτή θα είναι η δόξα του.

Υποψιάζομαι βέβαια ότι οι περισσότεροι συνάδελφοι μάλλον δε θα χαρούν με την παρομοίωση (υπάρχει μια λογική καχυποψία στο χώρο ως προς τις βιβλικές αναφορές ή τα θρησκευτικά συμφραζόμενα), πολλοί μάλιστα θα προτιμούσαν μάλλον τη σοφία των αρχόντων του αιώνος τούτου κι ας τα ανακαλύψουν τα μυστήρια τα αποκεκρυμμένα άλλοι αργότερα. Ουδείς ψόγος, εννοείται. Σκέφτομαι όμως, πίνοντας τη ρακή μου, ότι ασυναίσθητα, μέσω της διακωμώδησης, η ψευδο-ορκωμοσία του ψηλού άνοιξε ένα μονοπατάκι που από τη σελίδα 666 βγάζει κάπου μακριά, που ούτε ο Βασίλης με τη κάμερα ούτε ενδεχομένως ο Απόστολος των Εθνών είχαν κατά νου. Σκέφτομαι ακόμα πόσο μακριά στο χρόνο μου φαίνονται αυτά κι ας μην είναι παρά μόνο (ή κιόλας) τέσσερα χρόνια, βοηθούσης και της γεωγραφικής απόστασης και της αλλαγής παραστάσεων.

Κοιτάζω την κουνημένη φωτογραφία. Ο ψηλός κοντεύει τετραετία στο Σικάγο, ο Φίλιππος πατημένα τρία χρόνια στη Βοστώνη νομίζω, ο Τάσος με τη Βάλια μάλλον φεύγουν από το Καίμπριτζ για να στήσουν επιστημονικό τσαντήρι αλλού, εγώ κοντεύω ενάμιση χρόνο στο Λέιντεν, τα άλλα παλληκάρια ψήνονται ακόμα στο καμίνι της Κρήτης, ο καθένας στο δρόμο του, όχι πάντα κοινό με το δρόμο των υπολοίπων. Με τους περισσότερους μιλάμε σπάνια πια· με μερικούς έχω για τα καλά χαθεί. Σιγοπίνω τη ρακή μου και σκέφτομαι και το Γατούλη, που πήγε κι αυτός μετανάστης στα γεράματα, έγινε πατέρας στο Σικάγο και εν τέλει εξεμέτρησε το γατίσιο ζην του αιφνίδια πριν κάνα χρόνο.

Και δεν είχε μπλέξει με επιστήμες και διδακτορικά ο φουκαράς.


Σ.Σ. Ο Αντισθένης ο κυνικός είχε πει κάτι σαν «ἀρχὴ παιδεύσεως ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις» αλλά εγώ το πρωτοάκουσα ώς αρχή σοφίας από ένα καθηγητή που μας δίδασκε φιλοσοφία (υπό το πρόσχημα του μαθήματος των θρησκευτικών) στην πρώτη λύκειου και μου έμεινε έτσι, και το έβαλα στον τίτλο της ανάρτησης. Ο ίδιος καθηγητής (αργότερα πανεπιστημιακός νομίζω, αν δεν πρόκειται για συνωνυμία) με έβαλε άθελά του να πάω να αγοράσω μια Εισαγωγή στη Φιλοσοφία (του Καρλ Γιάσπερς) με σκοπό να μυηθώ στα σχετικά.

Κοντά τριάντα χρόνια από τότε, ακόμα αδιάβαστο είναι το βιβλίο βέβαια...