...κι αρχή του Γεναρίου, του Μεγάλου Βασιλείου

Μια εκδοχή καλάντων της Πρωτοχρονιάς που βούτηξα από το ikariamag.

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή του Γεναρίου, του Μεγάλου Βασιλείου.
Αρχή που βγήκεν ο Χριστός, σαν άγιος και πνεματικός
στη γη να πορπατήσει και να μας καλοκαρδίσει
Άης Βασίλης έρχεται, άρχοντες το κατέχετε
από την Καισαρεία, συ 'σαι αρχόντισσα κυρία.
Βαστά εικόναν και χαρτί, ζαχαροκάντιοζυμωτή
χαρτί και καλαμάρι, δες κι εμέ το παλληκάρι.
Το καλαμάριν έγραφε, η μοίρα μου το έλεγε
και το χαρτίν ομίλει, άσπρε μου Άγιε Βασίλη.

Βασίλη πόθεν έρχεσαι και 'ε μας καταδέχεσαι
και πόθεν κατεβαίνεις και 'ε μας εσυντυχαίνεις.
Από της μάνας μ' έρχομαι μα εγώ σας καταδέχομαι
κι εις το σκολειό μου πάω, 'εμ μου λέτε τι 'α κάμω.
Κάτσε να φας, κάτσε να πιεις, κάτσε τον πόνο σου να πεις
κάτσε να τραγουδήσεις και να μας καλοκαρδίσεις.
Εγώ γράμματα μάθαινα και να σας πω τι πάθαινα
τραγούδια εν ηξεύρω αντικρύ μου για να σ' εύρω.
Και σαν ηξέρεις γράμματα, πόσες φορές και κλάματα
πες μας την αρφα-βήτα, πώς ηπέρασες τη νύχτα.

Και το ραβδί του ηκούμπησε, κι όμορφα που τραγούδησε
να πει την αρφα-βήτα ωσάν άγιος που ήτα.
Χλωρό ραβδί, ξερό ραβδί, πότε στην πόρτα σου να μπει
χλωρά βλαστάρια ηπέτα, ροδοκόκκινη βιολέτα.
Και πάνω στα βλαστάρια της, και στα περικλωνάρια της
πέρδικες κελαηδούσαν και 'εμ μας το εμηνούσαν.
Εν ήσαν μόνο πέρδικες, γαρυφαλλιές λεβέντικες 
μα και περιστεράκια, μαύρα μου γλυκά ματάκια.
Και πέταξε μια πέρδικα, που πορπατεί λεβέντικα 
να βρέξει το φτερό της μες στο δροσερό νερό της.
Κι ήβρεξε τον αφέντη μας, (Βασίλη) το λεβέντη μας
τον πολυχρονεμένο και στον κόσμο ξακουσμένο.

Aκολουθούν, κατά περίσταση, τα παινέματα που αναφέρονται ανάλογα με τη δομή της οικογένειας στο κύρη, την κυρά, την κόρη, το γιο κλπ., και ανάλογα με το επάγγελμα ή την φάση ζωής του καθενός, όπως το ακόλουθο για καραβοκύρηδες ή εν προκειμένω για ιστιοπλόους:

Εσένα αφέντη πρέπει σου,
και πάλι ξαναπρέπει σου, καράβι ν' αρματώσεις
και τα σκοινιά και τα πανιά να τα μαλαματώσεις 
Η πλώρη να 'ναι μάλαμα, η πρύμη να 'ν' ασήμι
καταμεσίς του καραβιού να 'ν' ο Αη-Βασίλης

Και τελειώνει με τις ευχές για το σπίτι:

Σ' αυτό το σπίτι πού 'ρταμε τα πάτερα ξυλένια
του χρόνου τέτοια εποχή να 'ναι μαλαματένια
Σ' αυτό το σπίτι που 'ρταμε πέτρα να μη ραΐσει
κι ο νοικοκύρης κι η κερά χίλια χρόνια να ζήσει
να ζήσει χρόνους εκατό και να τους ξεπεράσει
κι από τους εκατό κι εκεί να ζήσει να γεράσει.

Στο χαιρέτημα του Αη-Βασίλη, ανήμερα την Πρωτοχρονιά, παρέες γυρνάνε από σπίτι σε σπίτι με στρωμένο τραπέζι, τρωγοπίνοντας και τραγουδώντας:

Τη σκάλαν ηνεβήκαμε, την πόρταν την ευρήκαμε 
του φίλου μας τ' αράφι, ήρταμε ούλλον το συνάφι.
Βλέπω την πόρτα σου ανοιχτή, θαρρώ πως έχει και πηχτή
φοινίκια, λουκουμάδες και κρασί με τους κουβάδες.
Ας σας καλησπερίσωμεν, κι έπειτα ας αρχίσωμεν
επαίνους να σας πούμε, βάρτε μας κρασί να πιούμε.
Εμείς κρασίν 'εμ πίνωμε, μόνο που 'εν αφήνωμε
σταλιά μες στο ποτήρι, και αυτό για το χατήρι. 
Και όμως μη μας βιάζετε, και στο κρασί μη βάζετε
νερό και ξεθυμαίνει, άστο άδολο κι ας μένει.

Και όταν εμφανιστεί άλλη παρέα και είναι ώρα να φύγουν:

Ηφάαμεν τον πετεινό, να φάμε και την κότα
να πιούμε το κρασάκι μας να πάμε σ' άλλην πόρτα
Μην τύχει και χολιάσετε και μας ξανακεράσετε
κι η ώρα πλησιάζει κι άλλος φίλος μας φωνάζει.

Σ.Σ. Την ιδέα μου έδωσε ένα σχόλιο του αράπη σε προηγούμενη ανάρτηση, αλλά όποιος έχει έστω και μια φορά περάσει Πρωτοχρονιά στην Ικαρία, μάλλον δεν ξεχνάει την εμπειρία. Η επιλογή των στίχων έγινε με βάση το βιβλίο του Αλέξη Πουλιανού "Λαϊκά τραγούδια της Ικαρίας" με συμπληρώσεις και τροποποιήσεις από μνήμης, με βάση δικές μου καριώτικες Πρωτοχρονιές και μερικά παινέματα της συχωρεμένης Κλειώς Ξηρού, το γένος Τουφεξή, αδελφής της γιαγιάς μου, που ήταν άφταστη στον καιρό της σε ρίβες και αυτοσχέδια στιχάκια.