Ο συναγωνιστής

Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες του Τσίρκα (Η Λέσχη - Αριάγνη - Η Nυχτερίδα) με τα καινούργια εξώφυλλα στις εκδόσεις Κέδρος.

Πρέπει να ήταν κάποιο Πάσχα αρχές δεκαετίας του 1990, δε θυμάμαι ακριβώς τη χρονιά. Στο σπίτι ενός φίλου που είναι εκ μητρός Καριώτης και εκ πατρός Αιγυπτιώτης, φιλοξενείτο ένας θείος του Αιγυπτιώτη πατέρα ο οποίος κόντευε τα ογδόντα. Ο άνθρωπος ερχόταν για πρώτη φορά στην Ικαρία, ήταν ευγενέστατος αλλά προφανώς ένιωθε κάπως αμήχανος ανάμεσα στο μεγάλο καριωτόσογο, θείοι, ξαδέλφια και ανήψια, που μπαινόβγαινε στο σπίτι και ειδικά στα παιδιά του ανηψιού που θορυβούσαν ασυστόλως μαζί με τους φίλους τους (π.χ. εμένα) πετώντας δυναμιτάκια στα δύσμοιρα ζώα της αυλής. Όσο περνούσαν οι μέρες πάντως εξοικειώνονταν κάπως, και το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου εξέφρασε δειλά μια επιθυμία προς τα μικρανήψια και την παρέα τους.

- Τι θέλεις, θείε;
- Ψάχνω να βρω έναν παλιό μου γνωστό... από τη Μέση Ανατολή... έναν Μ.
- Στην Ικαρία τον ψάχνεις;
- Ικαριώτης είναι. Δεν ξέρω αν ζει ακόμα, τελευταία φορά τον είδα το '43. Αν ζει θα κοντεύει τα ογδόντα, σαν εμένα.

Στην Ικαρία το να κοντεύεις τα ογδόντα δεν είναι πολύ σπουδαίο επίτευγμα, αλλά το να έχεις περάσει πολέμους και εμφυλίους και μεταναστεύσεις αλώβητος είναι οπωσδήποτε κάτι. Άρχισα να ψάχνω στον τηλεφωνικό κατάλογο να βρω τον εν λόγω κύριο Μ. ρωτώντας πώς γνωρίστηκαν.

- Στα σύρματα, απαντάει ο θείος.

Κοιταχτήκαμε λίγο αμήχανα με το μικρανηψιό φίλο μου ενώ ο μεγαλοθείος αναπολεί τη δράση του στην 1η Ελληνική Ταξιαρχία:

Τον γνώρισα στα χρόνια του πολέμου, ίσως στην Αλεξάνδρεια ή στο Κάιρο. Οι καιροί, φυσικά, ήταν δύσκολοι, οι Άγγλοι κατέστρωναν από τότε τα σχέδιά τους για τη "μεταπολεμική Ελλάδα", ο ελληνικός στρατός Μέσης Ανατολής, με το υψηλό αντιφασιστικό του φρόνημα, ανησυχούσε, κάπου, "ανεπαισθήτως", γράφτηκε "η πρώτη πράξη της ελληνικής τραγωδίας". Οι Άγγλοι αποφαίνονται ότι ένας στρατός μη πραιτωριανών μάλλον δεν τους κάνει, διαλύουν την 1η Ελληνική Ταξιαρχία (ήταν "ταξιαρχία στασιαστών" -- έτσι είπαν...) και ανοίγουν στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Αίγυπτο, στο Σουδάν, στην Αβησσυνία...

Λέω στο θείο ότι έχω διαβάσει μια σχετική ιστορία στις "Ακυβέρνητες Πολιτείες" του Τσίρκα. Ο θείος χαμογελάει στο άκουσμα του ονόματος του συγγραφέα.

- Ο Γιάννης... λέει. Τα 'χει γράψει...
- Στρατής, τον διορθώνω.
- Γιάννης, επιμένει. Γιάννης Χατζηανδρέου, ο καθοδηγητής μας. Το Τσίρκας είναι φιλολογικό ψευδώνυμο.

Τον θείο τον πήγαν στο Σουδάν. Μόλις έφτασαν εκεί, ξεθεωμένοι, διψασμένοι, άρρωστοι, οι Άγγλοι τους έστειλαν για γυμνάσια. Εκεί κόλλησε με τον Μ., το συναγωνιστή. Αυτοί οι δύο πρώτευσαν στα γυμνάσια, γνωστοί κομμουνιστές και καρφί στο μάτι των Εγγλέζων.

Βρίσκω στον κατάλογο το όνομα του συναγωνιστή - δεν ήταν βέβαιο ότι είναι το ίδιο πρόσωπο όμως. Το επίθετο παραπέμπει σε κάποιο από τα χωριά πέριξ του Αγίου Κηρύκου. Ο θείος ενθουσιάζεται, σπεύδω να πάρω το νούμερο και του δίνω το ακουστικό. Το σηκώνει κάποια γυναίκα, ο θείος ζητάει να μάθει αν το τηλέφωνο ανήκει στον τάδε. Μιλάει για τη Μέση Ανατολή και τον πόλεμο, η απάντηση μάλλον τον χαροποιεί. Ζητάει να μιλήσει στον ίδιο, αλλά μια απορία ζωγραφίζεται στο πρόσωπό του. Μιλάει λίγο ακόμα με την απορία να μεγαλώνει. Ρωτάει "πού;" και ξαναρωτάει "είστε σίγουρη;". Κλείνει το τηλέφωνο ευχαριστώντας, λίγο ψυχρά.

- Δεν ήταν αυτός; ρωτάμε.
- Αυτός ήταν, απάντάει με το πρόσωπο συννεφιασμένο.

Σκεφτόμαστε τα χειρότερα.

- Ζει;
- Ζει, μια χαρά είναι.
- Δε μιλήσατε;
- Δεν ήταν εκεί, έλειπε, θα έρθει σε λίγο.

Ο θείος σηκώνεται ακόμα πιο συννεφιασμένος. Μιλάει σα να απευθύνεται στον εαυτό του.

- Είναι στην εκκλησία. Και τι κάνει στην εκκλησία;

Ρίχνω ένα βλέμμα συνενοχής στο φίλο μου καθώς στις άκρες των χειλιών του ζωγραφίζεται ένα χαμογελάκι.

- Ε, Μεγάλη Εβδομάδα είναι, λέω δειλά.
- Είναι επίτροπος. Ο συναγωνιστής μου, από τα σύρματα, είναι στην εκκλησία επίτροπος, μουρμουράει ο θείος.

Ύστερα βγαίνει βαρύθυμος από το δωμάτιο μουρμουρίζοντας "μα στην εκκλησία;" ενώ τα μικρανίψια και οι φίλοι τους με κόπο συγκρατούν τα γέλια τους να μην ξεσπάσουν.


Σ.Σ. Η ιστορία είναι πραγματική αλλά επειδή δε θυμάμαι ακριβώς τα ντεσού της 1ης Ελληνικής Ταξιαρχίας, αντέγραψα ένα εντός εισαγωγικών κομμάτι "αναμνήσεων" του θείου από ένα κείμενο του Σοφιανού Χρυσοστομίδη στην Αυγή (8/11/2009) - κι αυτός είχε τον Τσίρκα καθοδηγητή στην Αίγυπτο άλλωστε. Την ιστορία τη φρέσκαρα το Πάσχα λόγω των ημερών, αλλά πιο πριν την είχα θυμηθεί λόγω της γνωριμίας μου με την εγγονή του εν λόγω θείου το καλοκαίρι του 2009. Η κοπέλα δεν είχε ιδέα για αγωνιστές και αγώνες, εκτός από ιστιοπλοϊκούς τέτοιους, και λόγω αντίστοιχης αφορμής μιλήσαμε. Ανάμεσα σε ρεγκάτες και τακ πάντως, μου είπε ότι ο παππούς της είχε πεθάνει πολλά χρόνια τώρα.