Φτηνό σουβλάκι στο λαό

Οι πρώτες βουλευτικές εκλογές που θυμάμαι, αν και κάπως αμυδρά, είναι αυτές της μεταπολίτευσης. Ήμουν εξίμισι χρονών τότε, μόλις είχα μάθει να διαβάζω, αλλά θυμάμαι ένα τεύχος του πολιτικού περιοδικού "Επίκαιρα" που κυκλοφορούσε την εποχή εκείνη και είχε στο εξώφυλλο τους αρχηγούς των κομμάτων της εποχής: τον Καραμανλή (θείο), το Γεώργιο Μαύρο που εξηφανίσθη αργότερα, τον Ανδρέα Παπανδρέου (πριν γίνει σταρ), τον Ηλία Ηλιού της ενωμένης (;) Αριστεράς και τον αλήστου μνήμης Γαρουφαλιά, πέτρα του σκανδάλου επί αποστασίας το 1965 και μεταπολιτευτικώς αρχηγό δεξιοτάτου κόμματος που δεν θυμάμαι πώς το έλεγαν. Στο πνεύμα της μεταπολίτευσης βέβαια δεν ευνοούντο οι αντιλήψεις αυτές, και οι συγκεντρώσεις του Γαρουφαλιά έβριθαν αργόσχολων νέων των φροντιστηρίων και των σφαιριστηρίων που (όπως με διαβεβαίωνε η δεκαεξάχρονη ξαδέλφη μου που πήγαινε ανελλιπώς σε τέτοια events) το σύνθημα που δονούσε την ατμόσφαιρα ήταν "Γαρουφαλιά αν πετύχεις, φτήνηνε το σουβλάκι", δεδομένου ότι το δημοφιλές λαϊκό έδεσμα είχε ανατιμηθεί στις έξι δραχμές από πέντε που ήταν πιο πριν.

Ο Γαρουφαλιάς δεν πέτυχε και το σουβλάκι ακρίβυνε κι άλλο μέχρι τις εκλογές του 1977 που τις θυμάμαι αρκετά καθαρά. Πλήθη αφισοκολλητών περνούσαν τάχιστα νέα ταπετσαρία με εκπληκτική ταχύτητα, για λογαριασμό κομμάτων και υποψηφίων που αναζητούσαν σταυρό. Ακόμα και στην κολώνα της ΔΕΗ έξω από το σπίτι μας όπου δεν περνούσε άνθρωπος ποτέ, είχαν κολληθεί πλήθη αφισών που μέχρι το τέλος της προεκλογικής περιόδου είχαν φτάσει σε πάχος αρκετών εκατοστών από τις ανεπάλληλες επιστρώσεις. Θυμάμαι που πήγαινα στο περίπτερο για εφημερίδα του θείου Τάσου (επτά δραχμές έκανε, πλήρωνα με το δεκάρικο που μου έδινε και του έδινα ρέστα δίφραγκο κρατώντας τη δραχμή για τον κόπο μου). Μέχρι να ξανάρθω, η συμπαθής φρεσκοκολλημένη φάτσα του υποψηφίου της ΝΔ είχε αντικατασταθεί από το ακόμα υγρό πρόσωπο ενός στελέχους της ΕΔΗΚ λίγο πριν επικολληθεί επ΄αυτού κάποιος υποψήφιος του ΠΑΣΟΚ. Θυμάμαι τη βραδιά των αποτελεσμάτων όπου άκουσα για πρώτη φορά τη λέξη "διαρροή" να αναφέρεται σε ψήφους.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1981, η εικόνα στην τηλεόραση ήταν έγχρωμη και ο άνεμος της Αλλαγής σάρωνε τα πάντα. Είχα μάθημα Αγγλικών στο κέντρο της Αθήνας Τρίτη και Πέμπτη - την προεκλογική εβδομάδα βρέθηκα Τρίτη απόγευμα να διασχίζω τη συγκέντρωση του ΚΚΕ (17% - δεύτερη κατανομή) για να φτάσω σε μια ανόρεχτη μισοάδεια τάξη που δεν πολυγούσταρε μάθημα αλλά το έκανε με βαριά καρδιά. Την Πέμπτη όμως η ίδια διαδρομή στη συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ ήταν πολύ πιο κοπιώδης. Έφτασα στην τάξη με καθυστέρηση μόνο και μόνο για να αντιληφθώ ότι δεν είχε έρθει σχεδόν κανείς. Οι ελάχιστοι παρόντες (μαζί και η καθηγήτρια) αποφασίσαμε να αναβάλουμε το μάθημα για να γίνει επί σοσιαλισμού (στις 18 σοσιαλισμό, έλεγαν μερικοί από τα πλήθη). Λίγο αργότερα βρέθηκα κάτω ακριβώς από το μπαλκόνι που μιλούσε ο Ανδρέας στο Σύνταγμα (δεν τον έβλεπα εκτός από κάτι φευγαλέες εκλάμψεις όταν σήκωνε τα χέρια). Θυμάμαι πως πανηγύρισα με την υπόσχεσή του ότι "θα καταργήσουμε τις Πανελλήνιες εξετάσεις" - αφού θα έβγαιναν που θα έβγαιναν τουλάχιστον να είχαμε και κανένα όφελος.

Άλλα τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1985, έδινα Πανελλήνιες (που λεγόντουσαν πλέον Πανελλαδικές) μια βδομάδα μετά τις εκλογές. Όλο το διάβασμα (που έκανα φυσικά νύχτα) διανθιζόταν από χαρούμενες κόρνες αυτοκινήτων βέβαιων για τη νίκη τους, καθώς πλήθη κόσμου έτρεχαν στο δρόμο ανεμίζοντας σημαιάκια. Στη γειτονιά ομάδες νεολαίων του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ πλακωνώντουσαν κάθε βράδι σε εξορμήσεις αφισοκόλλησης και προκάτ περίπτερα και των δύο στηνόντουσαν τάχιστα το ένα απέναντι στο άλλο για να μαζευτούν τα πλήθη με τα σημαιάκια και να ανταλλάξουν διάφορα κοσμητικά. Υπήρξα αυτόπτης καραμπόλας έξι αυτοκινήτων (ανά τρία το κάθε κόμμα) που έπεσαν το ένα πάνω στο άλλο με ταχύτητα 15-20 χιλιομέτρων διότι οι οδηγοί τους ξεκίνησαν να βρίζονται με τους συγκεντρωμένους και δεν έβλεπαν μπροστά τους. Είχε πλάκα - με το φίλο μου το Γιάννη Β. βγαίναμε τα βράδια με διάφορα παράταιρα εφέ και κάναμε χαβαλέ, πότε με σημαίες του ΚΟΔΗΣΟ, πότε μοιράζοντας μπροσούρες του ΚΚΕ Εσωτερικού στους αμήχανους Νεοδημοκράτες, πότε στήνοντας αυτοσχέδιους καυγάδες δήθεν για τον εμφύλιο ή για τον ΠΑΟΚ (του οποίου ο Γιάννης ετύγχανε οπαδός) μέχρι να τσιμπήσουν οι αντιμαχόμενοι και να έρθουν για να εμπλακούν στον καυγά υποθέτοντας ότι κάποιος από μας είναι ΝΔ και ο άλλος ΠΑΣΟΚ.

Η Δημοκρατία νίκησε όπως συνήθως και μετά ήρθε στη ζωή μας ο Κοσκωτάς. Ήμουν πια μεγάλο παιδί και εμπλεκόμουν ενεργά - έτσι ψήφισα για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1989 έμπλεος συγκίνησης. Η Κάθαρση νίκησε αλλά όχι εντελώς, και λίγους μήνες αργότερα ξαναψήφισα (με λιγότερη συγκίνηση). Αυτή τη φορά δε νίκησε κανείς κι έτσι το 1990 το επανέλαβα χωρίς την παραμικρή συγκίνηση αυτή τη φορά. Κάτι που άρχιζε να γίνεται τηλεοπτικό το όλο ζήτημα, κάτι που προϊόντος του χρόνου δεν κάνεις πλάκα με τα ίδια και τα ίδια, οι αναμνήσεις μου από τις εκλογές της περιόδου εκείνης και τις πιο πρόσφατες είναι λίγο θολές. Δεν μου έρχεται αμέσως η χρονολογία που έσκασε μια βίδα στο κεφάλι του Σαμαρά άλλά μάλλον πρέπει να συμπίπτει με το 2,94% του Συνασπισμού το 1993. Ο Μιλτιάδης Έβερτ να φωνάζει "Καρδίτσα-Καρδίτσα" πρέπει να ήταν το 1996. Κάπου το 2000 θυμάμαι τους πανηγυρισμούς στη Ρηγίλλης νωρίς (που μετακόμισαν στη Χαριλάου Τρικούπη λίγο πιο αργά) και ακόμα πιο αχνά θυμάμαι το 2004 και τον αγανακτισμένο Βενιζέλο του 2007.

Από την τωρινή εκστρατεία δε νομίζω ότι θα θυμάμαι πολλά, έτσι κι αλλιώς. Από μια βόλτα που έκανα στην πόλη πάντως (έλειπα δυο μήνες), έχω την αίσθηση ότι το σουβλάκι πάλι έχει τσιμπήσει λίγο, παρόλη την κρίση και το χαμηλό πληθωρισμό. Αλλά μπορεί να φταίει και η αφραγκία, δεν ξέρω.

Από την ταινία "Υπάρχει και φιλότιμο", μες στο κλισέ βεβαίως βεβαίως, αλλά έχει πλάκα...