Διαπολιτισμικότητα εν όπλοις

Άποψη των τριών μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών στην είσοδο της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης, Κολυμπάρι Χανίων.

Ο πρώτος κύκλος της εκπαίδευσης είχε σχεδόν τελειώσει και ο ορκομωσία ήταν προγραμματισμένη για την επομένη. Όλοι ήταν κάπως ξαναμμένοι ενόψει της πρώτης άδειας. Πλην ενός - του Στρ(ΥΠ) Ιμάμογλου Χαλίλ, 97Β ΕΣΣΟ, 2ος Λόχος, 3η Διμοιρία, που κάπνιζε ξαπλωμένος κοιτώντας απλανώς το ταβάνι. Κάπου κάπου μαζί με τους καπνούς του ξέφευγε και καμιά βρισιά.

- Άκου, ρε μαλάκα, ξεφτίλα.

Αν και μπορούσα να φανταστώ σε τι οφειλόταν η ξεφτίλα, θεώρησα καλό να ρωτήσω τι έτρεχε.

- Τι να τρέξει; Θα 'ρθουν οι γονείς μου να με δουν στην ορκομωσία.
- Και λοιπόν;
- Τι λοιπόν; Εμάς θα μας ορκίσουν στη ζούλα, στα γραφεία. Κρυφά, δεν θα μας δει άνθρωπος. Λες και θα παρεξηγηθούν οι στρατηγοί και οι παπάδες άμα μερικοί ορκιστούν στο Κοράνι. Τι είμαστε εμείς, μούλοι είμαστε; Τι θα πω στους δικούς μου τώρα;

Οι περισσότεροι μειονοτικοί δεν είχαν τέτοια άγχη, οι γονείς τους αποκλείεται να έφταναν ως εδώ και οι ίδιοι περίμεναν απλώς το πρώτο τραίνο για τη Θράκη. Η στρατιωτική τους μοίρα ήταν περίπου προδιαγεγραμμένη: ούτε έφεδροι αξιωματικοί, ούτε βαθμοφόροι, ούτε περίπλοκες ειδικότητες. Έκαναν τη βασική εκπαίδευση δήθεν σε τυχαία κέντρα ανά την Ελλάδα, υφιστάμενοι τις απαραίτητες παρενοχλήσεις από διάφορους κάφρους καραβανάδες που τους ρώταγαν στις επιθεωρήσεις ποιος είναι ο Παπαφλέσσας και ποιο είναι το παρατσούκλι με το οποίο έγινε γνωστός ο Νικηταράς, αλλά αφού ξεθύμαινε το πράγμα με τη νίλα του Δράμαλη και το 1922 μετά από λίγες μέρες έπαιρναν τη συνηθισμένη τους θέση αγγαρείας στα μαγειρεία μέχρι που μια αόρατη χειρ στο τέλος της εκπαίδευσης τους έριχνε μια μαζική μετάταξη στο πυροβολικό ως σκαπανείς ή στο πεζικό ως τυφεκιοφόροι και καπάκι μετάθεση στα ελληνοαλβανικά σύνορα, όπου και παρέμεναν αμετάθετοι συνήθως μέχρι το τέλος της θητείας τους, όσο πιο μακριά γινόταν από την ανατολική πλευρά της επικράτειας.

Όμως ο Χαλίλ είχε άλλες φιλοδοξίες - Πομάκος μεν, αλλά μεγαλωμένος εκτός Θράκης, απόφοιτος ελληνικού σχολείου, "ενσωματωμένος" όσο γινόταν στην υπόλοιπη ελληνική κοινωνία, χωρίς καμμία σοβαρή επαφή είτε με τα πομακοχώρια των προγόνων του, είτε με τους λοιπούς (κατά βάση τουρκικής καταγωγής, άρα αλλόγλωσους) μειονοτικούς στρατιώτες του κέντρου εκπαίδευσης. Ο κόσμος του δεν ήταν αυτός της μειονότητας ως τότε - επρόκειτο να αισθανθεί στα σοβαρά μειονοτικός πρώτη φορά στο στρατό, και η ορκομωσία ήταν μάλλον η αρχή αυτής της εμπειρίας.

Βγήκα να πάω στο καψιμί. Έπεσα πάνω στο Στρ(ΥΠ) Ναχμία Ισαάκ, 97Β ΕΣΣΟ, 2ος Λόχος, 1η Διμοιρία, ο οποίος κατέβαζε - με μεγάλη ευχαρίστηση - κοινές χριστοπαναγίες. Αν και υποψιαζόμουν τους λόγους, τον ρώτησα τι συνέβαινε.

- Τι να γίνει; Θα με ορκίσουνε στη ζούλα, στα γραφεία, σαν το μαλάκα. Και δεν έχουνε και Τορά, θέλουνε να με ορκίσουνε σε Ευαγγέλιο, το φαντάζεσαι; Με Χριστούς και Παναγίες μέσα, το ίδιο είναι, μου λένε. Τι το ίδιο, ρε μαλάκες;

Κούνησα το κεφάλι συγκαταβατικά. Ο Σάκης με εκτιμούσε γενικώς μεταξύ των γκοΐμ γιατί ήξερα τι είναι η Τορά, τη διάκριση ανάμεσα στους Σεφαρντίμ και τους Ασκεναζίμ και δεν επέμενα να τον ταΐσω ζαμπόν. Δεν ήταν θρήσκος, αλλά χοιρινό δεν έτρωγε. Σκέφτηκα να του πω δυο λόγια παρηγοριάς.

- Πάντως δεν είσαι ο μόνος.
- Τι εννοείς;
- Άκουσα ότι και τους μουσουλμάνους στη ζούλα θα τους ορκίσουνε, κι ας έχουνε Κοράνι γι' αυτούς.

Ο Σάκης με κοίταξε σα να έβλεπε το Γιασέρ Αραφάτ, να μην πω και τον Άιχμαν αυτοπροσώπως.

- Ρε μαλάκα, στην ίδια μοίρα με τα τουρκάκια με βάζεις;

Έκανε μεταβολή και συνέχισε τις χριστοπαναγίες. Εγώ γύρισα στο θάλαμο, όπου ο Χαλίλ ακόμα κάπνιζε κοιτώντας το ταβάνι. Είπα να ξαναδοκιμάσω την παρηγορητική αγωγή μήπως δούλευε καλύτερα εδώ.

- Πάντως έμαθα ότι και τον Εβραίο στη ζούλα θα τον ορκίσουνε, και μάλιστα στην Καινή Διαθήκη, όχι στην Παλιά.

Τότε ο Χαλίλ γύρισε αργά και με κοίταξε με ένα σκοτεινό, διαπεραστικό βλέμμα. Φύσηξε τον καπνό και είπε χαμηλόφωνα:

- Ποιος τον γαμεί τον Εβραίο τώρα...

Μετά κοίταξε πάλι το ταβάνι και συμπλήρωσε:

- Πάντως οι Εβραίοι φταίνε για όλα. Ό,τι γίνεται στον κόσμο οι Εβραίοι είναι από πίσω. Και μετά σου λέει ολοκαύτωμα και μαλακίες...

Έμεινα να τον κοιτάζω για λίγο. Ύστερα αποφάσισα να αφήσω προσώρας τα μαθήματα εφηρμοσμένου αντιρατσισμού και διαπολιτισμικότητας και πήγα και χώθηκα στη διπλανή παρέα που μιλούσε για το ποδοσφαιρικό χάσμα βορείων-νοτίων και τα χαμένα ή κλεμμένα πρωταθλήματα του (μ)Πάοκ. Αισθάνθηκα λιγάκι πιο οικεία εκεί, τελικά.


Σ.Σ.: Στρ(ΥΠ) σημαίνει Στρατιώτης (Υλικού Πολέμου). Το περιστατικό έλαβε χώρα κατά την εκπαίδευση της 97Β ΕΣΣΟ (κοινώς 247 σειράς), τον Απρίλιο του 1997 στη Λαμία. Τα ονόματα είναι φυσικά ψευδή, οπότε ζητώ συγγνώμη από τυχόν υπαρκτούς Ιμάμογλου και Ναχμίες για τη συνωνυμία.

Τον "Χαλίλ" τον είχα χρησιμοποιήσει παλιά σε μια άλλη αφήγηση από τη βασική εκπαίδευση με τίτλο "Αιέν Αριστεύειν". Θυμάμαι ότι τον είχαν διαβεβαιώσει τα βύσματά του (είχε βάλει λυτούς και δεμένους) ότι δεν θα πήγαινε στα ελληνοαλβανικά αλλά κάπου στη Δράμα, σχετικά κοντά στους Ξανθιώτες παππούδες του. Εις μάτην - πήγε σκαπανέας στην Πίνδο ως ανεμένετο και έχασα τα ίχνη του μετά. Ακούω πάντως ότι τα τελευταία χρόνια η κατάσταση με τους μειονοτικούς βαίνει βελτιούμενη ακόμα και στο στρατό, και μερικοί εγγράματοι γίνονται ως και έφεδροι αξιωματικοί.

Για τους μη γνωρίζοντες, Τορά είναι (στα εβραϊκά) η Πεντάτευχος, δηλαδή τα πέντε πρώτα βιβλία της (καθ' ημάς) Παλαιάς Διαθήκης, που είναι το ιερότερο βιβλίο της εβραϊκής θρησκείας. Ασκεναζίμ είναι οι Εβραίοι που ζούσαν στη Βόρεια και Ανατολική Ευρώπη (Πολωνία, Ρωσία, Γερμανία κλπ.) ενώ Σεφαρντίμ αυτοί που ζούσαν αρχικά στην Ιβηρική χερσόνησο (Σεφαράντ, στη γλώσσα τους) και έζησαν για αιώνες στα αραβικά (ισλαμικά) εδάφη της. Μετά την επανακατάκτηση της χώρας από τους (νυν) Ισπανούς το 15ο αιώνα, πολλοί Σεφαρδίτες εγκαταστάθηκαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία, και ειδικά στη Θεσσαλονίκη, της οποίας αποτέλεσαν βασική εθνότητα μέχρι την Κατοχή. Η μεγάλη πλειοψηφία των προ του 1940 Ελλήνων Εβραίων ήταν Σεφαρδίτες, κάτι λίγοι (οι λεγόμενοι Ρωμανιώτες) ήταν "ιθαγενείς", δηλαδή προϋπήρχαν πιθανώς από τους βυζαντινούς χρόνους. Σε σχέση με άλλους ελληνοεβραίους που ξέρω, ο "Ισαάκ" είχε μια λίγο πιο "σκληροπυρηνική" οπτική σε κάποια θέματα, εξ' ου και επέλεξα να χρήσιμοποιήσω τον όρο "γκοΐμ" που δηλώνει ελαφρώς περιφρονητικά τον "εθνικό", δηλαδή τον μη Εβραίο. Εννοείται ότι δεν υπάρχει καμμία σχέση μεταξύ του (ναζί) Άιχμαν και του (αδικαίωτου, εισέτι) Γιασέρ Αραφάτ, ενεργού αρχηγού των Παλαιστινίων τότε.

Η ιδέα να γράψω για τη βασική εκπαίδευση μου ήρθε ενώ διάβαζα για την αντίστοιχη πρόσφατη εμπειρία του Χριστόφορου στο μπλογκ του - άντε και καλός πολίτης!