Διακειμενικότητα

Bombay calling, εκδοχή κατά It's a beautiful day

Στο γραπτό λόγο το λένε ίσως «διακειμενικότητα» ή τέλος πάντως κάπως έτσι μου το περιέγραψε κάποιος γνωστός μου όταν τον ρώτησα γιατί επιμένει να κλέβει συνεχώς φράσεις, ιστορίες, καταστάσεις από άλλους. Στη μουσική δεν είμαι πολύ βέβαιος πώς το λένε, αν το λένε κάπως. Μια γνωστή ρήση που αποδίδεται συχνά στο Χατζιδάκι που την έχει χρησιμοποιήσει (αλλά είναι στην πραγματικότητα του Στραβίνσκυ) λέει ότι «οι μέτριοι μιμούνται, οι μεγάλοι κλέβουν». Φυσικά δεν αρκεί να κλέψεις για να γίνεις μεγάλος, αλλά αυτό δεν το ξέρουν όλοι ή σε κάθε περίπτωση μπορούν να ελπίζουν στην ημιμάθεια ή την άγνοια του ακροατηρίου. Με λίγη τύχη ή λίγο περισσότερο ταλέντο μπορείς να φτιάξεις κάτι καινούργιο με τα παλιά υλικά, νομίζω.

Μουσικός δεν είμαι – ένας χρόνος προκαταρκτική θεωρία στο Ωδείο δεν πιάνεται – αλλά δε χρειάζεται και κανένα φοβερό μουσικό αυτί για να πιάσεις μερικές χαρακτηριστικές ομοιότητες, ειδικά αν είναι κάτι που προέρχεται από τα εφηβικά σου ακούσματα. Θα ήταν κάπου στις αρχές της δεκαετίας του ’90 όταν άκουσα σε ένα από τα αρχετυπικά σκυλάδικα του Βασίλη Καρρά τη χαρακτηριστικότατη εισαγωγή από το Child in time των Deep Purple, ένα τραγουδάκι του 1969/70 που άκουγα με σχετική ευχαρίστηση όταν ήμουν 13-14 χρονών, αλλά μετά που πήγα Λύκειο μου πέρασαν τα «σκληρά» (ο Θεός να τα κάνει) ακούσματα και τα στριγκλίδια. Μου εξήγησαν ότι ο συνθέτης της σκυλάδικης εκδοχής του άσματος ήταν ένας νεαρός (τότε) με το πάνσκληρο όνομα Φοίβος, που άκουγε χέβι μέταλ και προφανώς είχε επηρεαστεί (η διακειμενικότητα, που λέγαμε). Δε με προβλημάτισε ιδιαίτερα το fusion, ούτε Deep Purple ακούω ούτε Καρρά άλλωστε.

Αυτό που μου φάνηκε λίγο πιο ενδιαφέρον ήταν όταν ανέφερα το γεγονός (πολλά χρόνια αργότερα) σε κάποιον που κατά πως φαίνεται σκάμπαζε περισσότερο, ο οποίος είπε κάτι σαν «Ποιο Child in time, αυτό που έκλεψαν οι Deep Purple από τους It’s a Beautiful Day;» Ομολογώ ότι συγκρότημα με αυτό τον τίτλο δεν είχα ακούσει ποτέ, αλλά μετά που το έψαξα ανακάλυψα ότι ήταν μια σχετικώς βραχύβια μπάντα της Δυτικής Ακτής τον καιρό της ψυχεδέλειας, γύρω στο 1968. Εγώ βέβαια τότε γεννιόμουνα στη στρατοκρατούμενη Ελλάδα, οπότε μάλλον δε θα είχα ψυχεδελικά ακούσματα, πάντως οι It’s a Beautiful Day έβγαζαν το Bombay calling που χρησίμευσε ως πρώτη ύλη για τους Deep Purple, που ως απεδείχθη – προς τιμήν τους – όχι μόνο το παραδέχονταν, αλλά το είχαν γράψει στο εξώφυλλο του δίσκου που περιείχε το Child in time.

Σκαλίζοντας βέβαια στο youtube ανακάλυψα με λίγο μεγαλύτερη έκπληξη μια άλλη, προγενέστερη εκδοχή του Bombay calling, του 1967, από ένα συγκρότημα που δεν είχε ποτέ βγάλει δίσκο και λεγόντουσαν Orkustra ή κάπως έτσι. Σκαλίζοντας λίγο ακόμα, ανακάλυψα ότι οι εν λόγω Orkustra αποτελούντο μεταξύ άλλων από δύο μουσικούς, ένας εκ των οποίων (ο βιολιστής) αργότερα μετείχε στους It’s a Beautiful Day, πράγμα που εξηγεί την ομοιότητα (προφανώς αφού το ένα συγκρότημα διαλύθηκε χωρίς να βγάλει δίσκο, κάθε μουσικός θα μπορούσε να πάρει τα τραγούδια του στο επόμενο συγκρότημα), ενώ ο άλλος σε ένα ενδιαφέρον (αν και μάλλον τραγικό) σημείο της υπόθεσης γρήγορα παράτησε τη μουσική και ανακατεύτηκε με τη συμμορία (ή κοινόβιο) του Charles Manson, που έγινε γνωστό παγκοσμίως λίγο καιρό αργότερα χάρη στη δολοφονία της Σάρον Τέιτ και μερικών άλλων ανθρώπων. Ο (πρώην) μουσικός μας καταδικάστηκε για μια από αυτές τις δολοφονίες.


Bombay calling, εκδοχή κατά Orkustra

Προς στιγμήν θεώρησα ότι με αυτό το φονικό twist έχουμε τελειώσει με τη διακειμενικότητα, όταν στα σχόλια κάποιας από τις εκτελέσεις διάβασα ότι στην πραγματικότητα το Bombay calling δεν ήταν πρωτότυπο, αλλά διασκευή ενός μάλλον jazz κομματιού ενός σαξοφωνίστα που λεγόταν Vince Wallace (το link είναι στα ολλανδικά), από το 1962. Σύμφωνα με μια εκδοχή δεν ήταν καν διασκευή, αλλά κανονική λεηλασία, καθότι ο Wallace δίδαξε αυτοπροσώπως το κομμάτι στον βιολιστή των Orkustra, ο οποίος μετά από ένα-δυο χρόνια άρχισε να παραλείπει κάθε αναφορά στον Wallace (κάτι που μέχρι τότε έκανε περιστασιακά σε συναυλίες). Στην αναφορά του άλμπουμ στην αγγλική wikipedia σήμερα ο Wallace αναφέρεται ως μοναδικός συνθέτης, αλλά μια πίσω όψη του δίσκου που βλέπω εδώ αποδίδει τη μισή δουλειά στο βιολιστή (ή και κάτι παραπάνω μια και από ό,τι διαβάζω πήγε και δήλωσε το copyright για να εισπράττει τα πνευματικά δικαιώματα).


Bombay calling, εκδοχή κατά Vince Wallace

Κι εκεί που έλεγα ότι αυτό ήτανε, πάει και τελείωσε, διαβάζω σε ένα άλλο σχόλιο «α, η ιστορία δεν τελειώνει ποτέ... Κι ο Vince το είχε δανειστεί το κομμάτι από τη μουσική μιας ταινίας της δεκαετίας του ’40 που τώρα δε θυμάμαι πώς τη λέγανε, αλλά κάτι είχε να κάνει με Βομβάη» και κάπου εκεί αποφασίζω να τα παρατήσω με τις διακειμενικότητες χωρίς να κοιτάξω καν ότι οι συναυλίες των Deep Purple στην Ινδία το 1975 λεγόντουσαν επίσης Bombay calling και να εκφράσω μαζί τον Καρρά (ή το Φοίβο) την απορία μου (κι όχι μόνο για το αν αισθάνονται τύψεις...)


Σ.Σ. Αν και η μουσική «διακειμενικότητα» είναι σύνηθες φαινόμενο που έχει απασχολήσει ξανά το ιστολόγιο, η αφορμή να παίξω με το Bombay calling / Child in time / Απορώ ήταν μια συζήτηση στα σόσιαλ μήντια (κν. τρολάρισμα) με μια φίλη ενθουσιώδη με το hard-rock της παλιάς εποχής που γούσταρε το στρίγκλισμα του Γκίλαν (υποθέτω της θύμιζε την εφηβεία της), οπότε δεν έχασα την ευκαιρία να κάνω τον έξυπνο σαν καθώς πρέπει ξερόλας.

Σκέφτομαι όμως ότι η πραγματική αιτία που έφτασε μέχρι το ιστολόγιο η κουβέντα αυτή (αυτό που με γαργαλάει από μέσα, σα να λέμε) είναι ένα πλάγιο νήμα που ξετυλίγεται και φτάνει μέχρι το «Αισθηματικό διήγημα», ένα ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη από τη συλλογή «Ο Στόχος», αφιερωμένο στον Κώστα Κουλουφάκο, που αφού αφηγείται την κυρίως ιστορία καταλήγει με τους εξής στίχους εντός παρενθέσως:

(Επιμένω να διηγούμαι και μάλιστα πολύ ωμά, πράγματα που τα ξέρετε όλοι
Που τα ’πα και τα ξανάπαν κι άλλοι πιο πριν πολύ καλύτερα από μένα
Πράγματα ανιαρά, που δεν κινούν πια διόλου το ενδιαφέρον σας
Όπως η δολοφονία της Σάρον Τέιτ π.χ. ή οι γάμοι της Τζάκυ ή το ψυγείο «Κελβινέιτορ»).

Στίχοι μέσω των οποίων ένας από τους μουσικούς των Orkustra βρίσκει εμμέσως ένα δρόμο για την ελληνική ποίηση· κι εγώ βρίσκω μια καλούτσικη δικαιολογία για να συνεχίσω να διηγούμαι πράγματα ανιαρά που άλλοι τα 'χουν πει πολύ καλύτερα, όσο να 'ναι.