Μια νύχτα στον κόσμο

Προς κατάργηση: το αύριο, η εργασία, το σχολείο, ο γκόμενος, το εισιτήριο επιστροφής (της), ο χρόνος και η καριέρα του Τζάστιν Μπίμπερ (ή όπως αλλιώς τον λένε), σε έναν τοίχο στην Αλφάμα ή ίσως τη Μουράρια, Λισσαβώνα. (φωτό Κ.Α.)

Αποχαιρετιστήκαμε με τον Πέδρο και τη Σουζάνα και προχωρήσαμε προς την πιάτσα του Chiado. H Άνα προθυμοποιήθηκε να εξηγήσει πορτογαλιστί στον ταξιτζή πού πηγαίναμε ακριβώς· της είπα να του πει ότι πάμε στο σταθμό του Οέιρας για αρχή, κι από κει θα τον οδηγούσα εγώ με τα αλάνθαστα πορτογαλικά μου. Τη σταυροφιλήσαμε, είπαμε τα απαραίτητα obrigado, και χωθήκαμε στο ταξί, εγώ μπροστά ως οικοδεσπότης, το παπί και ο ψηλός πίσω. Είχα έναν προβληματισμό αν χώραγαν τα πόδια του στα καθίσματα του ταξί, αλλά με διαβεβαίωσε ότι τα καταφέρνει. Για το παπάκι δεν είχα κανέναν προβληματισμό, τόσα χρόνια που την ξέρω πια κι από παπάκι έχει μεταμορφωθεί σε ώριμη μεταναστευτική πάπια με διδακτορικό, σε μέγεθος δεν έχει αυξηθεί καθόλου, οπότε όπου τη βάλεις χωράει. Χώρεσε λοιπόν και στο πορτογαλικό μου διαμέρισμα μια χαρά, φέρνοντας και τον ψηλό στις αποσκευές, επιτρέποντάς μου να ανταποδώσω τη φιλοξενία στο σπίτι τους στο Παρίσι.

Τελευταίο τους βράδυ στη Λισσαβώνα, βράδυ γενεθλίων για ορισμένους, μάζεψα τους (μετρημένους) φίλους μου για φαγητό και ποτάκι. Πρόσθεσα τελευταία ώρα και τα παιδιά από το εργαστήριο - μερικοί μάλιστα ήρθαν κιόλας - σε μια νυχτερινή βολτίτσα στο Bairro Alto και στα μπαράκια της Bica. Κάποιοι ήταν στη γειτονιά, άλλοι είχαν κανονίσει άλλα πράγματα, βράδυ Παρασκευής που κανονικά δεν προβλέπεται πρωινό ξύπνημα την επομένη. Βέβαια οι θαμώνες των εργαστηρίων δε χαμπαριάζουν από τέτοια, οπότε η Αντελίνα και η Μάρτα έφυγαν μετά από μια μπυρίτσα. Η Ρίτα εμφανίστηκε κάποια στιγμή μαζί με την παρέα της κι έκατσαν λίγο μαζί μας στο ορθάδικο δίπλα στις γραμμές του ακίνητου τραμ. Η Ελβίρα ήταν εκεί γύρω αλλά η παρέα της είχε άλλα σχέδια, άρτι αφιχθέντες από Ισπανία. Ο Ρομπέρτο είχε μπέιμπυ-σίτιγκ και ο Γιάννης επίσης. Η Φιλίπα είχε μια άλλη υποχρέωση, όπως και η Λέιλα. Αυτοί. Όχι και λίγοι. Ούτε πολλοί.

Αλλά καθώς μέναμε κολλημένοι στην κίνηση του κέντρου της πόλης (κίνηση άγνωστη τις προηγούμενες μέρες για τη συγκεκριμένη ώρα της νύχτας) ρώτησα τα παιδιά του πίσω καθίσματος πώς τους φάνηκε η φάση. Ο ψηλός είπε ένα ελληνοπρεπέστατο «πω πω πω πω πω» που έχει μάθει να λέει, αλλά την κουβεντούλα τη συνέχισα με το παπί στα ελληνικά. Κάπου εκεί παρενέβη ο ταξιτζής, που προς μεγάλη (έως τεράστια) έκπληξή μου, μίλησε αγγλικά (που μας εξήγησε μετά ότι τα έμαθε από κασέτες του BBC) και ρώτησε τι γλώσσα είναι αυτή που μιλάμε. "Grego" του είπα, εξασκώντας το σύνολο σχεδόν των πορτογαλικών μου γνώσεων. "A, Grego, much money" έκανε ο ταξιτζής, τρίβοντας ταυτόχρονα τα δάχτυλά του σύμφωνα με τη διεθνή χειρονομία που σημαίνει τα λεφτά. Έσπευσα να συμπληρώσω (μη μου θίξουν την εθνική αξιοπρέπεια) ότι και οι Πορτογάλοι μια χαρά τα πάνε· ο οδηγός συμφώνησε κουνώντας εμφατικά το κεφάλι. Ύστερα ρώτησε αν είμαστε όλοι Έλληνες.

Φυσικά και δεν είμασταν· οι Έλληνες και οι Πορτογάλοι χωράγαμε μια χαρά στα καθίσματα του ταξί, ο Γάλλος της παρέας είχε στρίψει αστραγάλους και γόνατα και είχε πάρει μια περίεργη κλίση. Δηλώσαμε την εθνικότητά του· αυτομάτως, ο ταξιτζής ενθουσιάστηκε. Μας είπε ότι έχει γεννηθεί στη Γαλλία και έχει μεγαλώσει στο Παρίσι. Ήτανε μάλιστα και στο Μάη του '68 (εδώ τον κοίταξα καχύποπτα διότι τίποτα πάνω του δεν παρέπεμπε σε Πορτογάλο αντιπρόσωπο της λαϊκής συνέλευσης της Σορβόννης), αν και διευκρίνισε ότι τα γεγονότα τα είχε δει από την τηλεόραση, πιτσιρικάς ων («α, είπα κι εγώ...»). Το παπί τον ρώτησε γαλλιστί πότε έφυγε από το Παρίσι, και ο άνθρωπος άρχισε να μιλάει γαλλικά (προς μεγάλη μου απογοήτευση γιατί δεν έπιανα και πολλά, οπότε κάμποσα από αυτά που μεταφέρω είναι δεύτερο χέρι).

Έφευγε συχνά. Λόγω δουλειάς - οδηγός σε φορτηγά. Κάποτε κόλλαγε κάπου και ξέμενε εκεί. Στο Βέλγιο, Βρυξέλλες. Στο Παρίσι (σε κάτι φτωχικά προάστια μεταναστών, όπως μου διευκρίνισε το παπί αργότερα). Στη Λισσαβώνα. Κάθεται λοιπόν τώρα εδώ και κάνει τον ταξιτζή. Αλλά δεν έχει πλέον λεφτά το επάγγελμα. Πριν την κρίση παίρνανε ταξί, τώρα τους βλέπεις και πάνε όλοι με τα πόδια (μας έδειξε κάτι διαβάτες στη νυχτερινή λεωφόρο). Ακόμα και αργά τη νύχτα, με τα πόδια. Μόνο οι τουρίστες παίρνουν ταξί, που τους φαίνεται φτηνό. Ουσιαστικά έχει δουλειά μόνο το σαββατοκύριακο, τη νύχτα. Αυτός δουλεύει νύχτα. Γενικά δε μπορεί να κάτσει σε ένα μέρος. Για λίγα χρόνια ίσως, όχι για πολύ. Άμα βρει κάνα καλό πόστο, θα πάει αλλού. Αλλά πού να πας; Παλιά, όταν δεν βγαίνανε τα πράγματα σε ένα μέρος, πήγαινες αλλού. Οι γονείς του πήγαν μετανάστες στη Γαλλία, μπορούσες τότε ακόμα να πας στην Αμερική. Τώρα πού να πας; Στη Βραζιλία; Στην Αφρική; Ίσως στην Αφρική, αλλά είναι δύσκολο. Αυτός θέλει να πάει στην Αυστραλία, αλλά η κόρη του έχει προβλήματα και έχει ανάγκη το μπαμπά της. Μένει εδώ λοιπόν. Τον λένε Ζοζέ. Έχει τρία παιδιά. Από τρεις γυναίκες. Βρυξέλλες, Παρίσι, Λισσαβώνα, ένα παιδί σε κάθε πόλη. Η Αυστραλία μπορεί να περιμένει για την ώρα.

Αφήνει τη Μαργινάλ (την παραλιακή) και μπαίνει στους δρόμους του Οέιρας. Κάτω από τη γέφυρα του λέω ευγενώς "frente" (ευθεία) διότι δεξιά θα μπλέξουμε και αριστερά θα βρεθούμε πίσω από τις γραμμές του τραίνου. Το γυρίζει στα αγγλικά και ρωτάει αν είμαστε τουρίστες. Από το πίσω κάθισμα του διευκρινίζουν ότι εγώ δεν είμαι, δουλεύω εδώ. Ο Ζοζέ με κοιτάει με ανανεωμένο ενδιαφέρον. "Direito" (δεξιά), λέω ήσυχα στην επόμενη διασταύρωση. Περνάμε την εκκλησία και ρίχνω και το τελευταίο πυρομαχικό να σκάσει: "Esquerda" - τουτέστιν αριστερά. Ο Ζοζέ μου λέει ότι μιλάω εξαιρετικά πορτογαλικά. Του λέω obrigado, αλλά έχω πρφανώς εξαντλήσει όλο μου το λεξιλόγιο με το αναπόφευκτο "Eu não falo Portugués" (δε μιλάω Πορτογαλικά). Ο Ζοζέ συνεχίζει ατάραχος την κουβέντα στα γαλλικά: είχε λέει πριν λίγο καιρό πάρει κούρσα κάτι Εβραίους, και τους τρέλανε μιλώντας τους εβραϊκά, δηλαδή τέσσερις με πέντε λέξεις που είχε μάθει στο Παρίσι. Ισχυρίζεται ότι τους έπεισε ότι τα ξέρει καλά, και ότι έτσι πρέπει να κάνω κι εγώ με τα πορτογαλικά, είμαι σε καλό δρόμο.

Φτάνουμε μπροστά στο σπίτι και μη έχοντας διαθέσιμη πορτογαλική λέξη λέω "Ici" (γαλλιστί "εδώ"). Ο Ζοζέ κουνάει το κεφάλι εντυπωσιασμένος. Τον πληρώνω με ένα χαρτονόμισμα και ένα δυσανάλογα μεγάλο κέρμα τα οποία τσεπώνει επιτόπου χωρίς καμμία διάθεση να μου δώσει τα ρέστα όπως συνηθίζουν οι Πορτογάλοι. Μάλλον γενναιόδωρο φιλοδώρημα, σκέφτομαι, αλλά από την άλλη με τρία παιδιά σε τρεις πόλεις ίσως να το χρειάζεται λίγο περισσότερο. Αποχαιρετιούνται θερμά γαλλιστί με το παπί και τον ψηλέα, και σκέφτομαι ότι ακόμα κι αν τα μισά από όσα έλεγε είναι μούφα, μια ωραία ιστορία αξίζει πάντα μια δίκαιη ανταμοιβή.

Ύστερα σκέφτομαι την ταινία Night on Earth του Τζάρμους, πέντε ιστορίες με ταξιτζήδες που διαδραματίζονται ταυτόχρονα σε διάφορα μέρη του κόσμου, και σκέφτομαι να ρωτήσω τα παιδιά αν την έχουν δει. Αλλά είναι ταινία του 1991 και αυτοί τότε ήταν εφτά-οχτώ χρονών μόνο.

Ίσως να την έχει δει ο Ζοζέ, λέω, αλλά το ταξί στρίβει αριστερά στη Φιγκερίνια και απομακρύνεται με κατεύθυνση τον αυτοκινητόδρομο.

Έχει αρκετό δρόμο για να επιστρέψει στη Λισσαβώνα.