Μικροί εξερευνητές

Εικόνες εξερευνήσεων στην είσοδο λαϊκής πολυκατοικίας του εξωτικού Οέιρας (ναι, της δικής μου).

Όταν ήμουν μικρός, κάπου στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, κάποιος μου έφερε ως δώρο ένα βιβλίο που λεγόταν κάπως σαν «Μεγάλοι θαλασσοπόροι και εξερευνητές». Μέχρι τότε δεν είχα σκεφτεί ποτέ ζητήματα όπως αν η γη είναι στρογγυλή ή αν το πιπέρι αξίζει το βάρος του σε χρυσάφι, αλλά το βιβλίο φαίνεται πως το θυμάμαι ακόμα καλά, και είναι ίσως η μοναδική πηγή πληροφοριών που είχα ποτέ για το ταξίδι του Πυθέα του Μασσαλιώτη (ώστε να υπάρχει κι ένας Έλληνας στην παρέα), του Μάρκο Πόλο που θρυλείται ότι έφτασε στην αυλή του Κουμπλάι Χαν πριν καταλήξει αιχμάλωτος σε μια φυλακή της Γένοβας, του Βάσκο ντα Γκάμα που πέρασε πρώτος το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, του Χριστόφορου Κολόμβου που οι ναύτες του στασίασαν λίγο πριν αντικρύσουν τις υποτιθέμενες Ανατολικές Ινδίες (που αποδείχτηκαν κάπως Δυτικές τελικά), του ατυχούς Φερδινάνδου Μαγγελάνου που το πλοίο του έκανε πρώτο το γύρο της γης (ο ίδιος όμως όχι τελικά), και του κάπτεν Τζέημς Κουκ που τα πήγε λίγο καλύτερα κι έγινε και Fellow of the Royal Society (υπάρχουν και σήμερα κάμποσοι τέτοιοι), πριν αποπειραθεί να επαναλάβει το εγχείρημα και βρει τη μοίρα του κάπου στη Χαβάη, σαφώς λιγότερο τουριστική τότε από όσο σήμερα.

Καθώς πέρασαν τα χρόνια βέβαια δεν ασχολήθηκα καθόλου με τις εξερευνήσεις (στο χώρο τουλάχιστον) και ελάχιστα με τη θαλασσοπορεία, κι αυτή μόνο στα πέριξ του Ηρακλείου με τη βοήθεια καλών φίλων και συνιστιοπλόων. Βέβαια οι πληροφορίες που είχα μαζέψει από το παιδικό βιβλιαράκι ήταν αρκετές ίσα για να κατασκευάζω εν πλω ιστορίες με εξωτικά στοιχεία, σαν αυτές του ήρωα κάπτεν-Νέτου (δείτε εδώ και εδώ), επαρκώς χονδροειδείς βέβαια ώστε μόλις να συγκαλύπτεται η πλακίτσα για να περνάει η ώρα της αγοροπαρέας στη φάση εκείνη μεταξύ Σαντορίνης και Κρήτης όπου δε βλέπεις νησιά γύρω, και τα κορίτσια κοιμούνται στην πλωριά καμπίνα ταλαιπωρημένα από τη ρεστία. Και σίγουρα δεν περίμενα ότι, χρόνια αργότερα, θα έβλεπα κάμποσους από τους παιδικούς ήρωες μαζεμένους σε ένα και μοναδικό μέρος, που εδώ που τα λέμε δεν είναι και κανένα μνημείο των εξερευνητών. Ή ίσως θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι από μιαν άποψη, καθώς μιλάμε για το IGC, το ερευνητικό κέντρο του Ιδρύματος Γκουλμπενκιάν που με φιλοξενεί αυτή την εποχή, το οποίο πιθανώς πιστό σε κάποια παλιά πορτογαλική παράδοση θεωρεί ότι οι εξερευνήσεις είναι στοιχείο απαραίτητο στον πολιτισμό και (μια και η γεωγραφία μάλλον έχει κλείσει πια ως κλάδος) βάζει τους νέους ερευνητές των επιστημών (και τους λιγότερο νέους, για να χωράμε και εμείς) στη θέση των παλιών θαλασσοπόρων.

Κι έτσι, κάθομαι τώρα στην αίθουσα μεταδιδακτορικών συνεργατών της πτέρυγας Βάσκο ντα Γκάμα, και προσπαθώ να θυμηθώ αν η πτέρυγα του Κολόμβου είναι η από πάνω μας ή η δίπλα. Πάντως ο Μάρκο Πόλο είναι ακριβώς από κάτω, και για να διευρύνουμε λίγο τους παιδικούς ορίζοντες υπάρχει και η πτέρυγα Ζενγκ Χο, για τον οποίο λέξη δεν είπε το παιδικό σύγγραμα, και για να ενισχύσουμε τη διαπολιτισμικότητά μας παραδίπλα παραμονεύει η πτέρυγα Ιμπν Μπατούτα, για τον οποίο ήξερα από άλλες πηγές ότι είχε δει το Σινικό τείχος (που ο Μάρκο Πόλο δεν είδε), και πίστευε ότι το είχε φτιάξει ο Ισκαντάρ-Ζουλ-Καρναΐν (ο Αλέξανδρος ο Δίκερως, ο καθ’ ημάς Μέγας) για να αναχαιτίσει τους Γωγ και Μαγώγ, όπως λέει το Ιερό Κοράνι. Βέβαια η πτέρυγα Βάσκο ντα Γκάμα δεν έχει σχέση πολλή με τον εξερευνητή, καθώς έχει παραδοθεί στην έρευνα των εντόμων, κάτι μυγών και κάτι πεταλούδων, ενώ ο Κινέζος συνάδελφος δίπλα είναι μες στα φυτά και τα βοτάνια και στον Κολόμβο εντρυφούν κάτι βακτήρια και κάτι νηματώδεις σκώληκες. Δεν έχω γυρίσει πάρα πολύ το κτίριο να δω τι άλλο παίζει στις άλλες πτέρυγες (φαντάζομαι σαν καθώς πρέπει ερευνητικές ομάδες θα έχουν και τα ποντίκια τους και ίσως και τα βατράχια τους κάπου να κοάζουν).

Πτέρυγα Πυθέα Μασσαλιώτη βέβαια δεν φαίνεται να έχει, αλλά η ελληνική παρουσία είναι πληθωρική στις αίθουσες σεμιναρίων, που κοσμούνται από ονόματα Ελλήνων επιστημόνων. Μην πάει το μυαλό σας σε τύπους σαν κι εμένα, ούτε στο φίλο μου το Γιάννη από πάνω (με τους νηματώδεις) ούτε στον Αλέκο στο υπόγειο· μιλάμε για φιλοσόφους ολκής. Αλλά όχι Σωκράτηδες και Πλάτωνες και άλλα μεταφυσικά: το ίδρυμα αγαπά τους προσωκρατικούς και τη φυσική φιλοσοφία, κι έτσι έχουμε Ηράκλειτο και Δημόκριτο και μια μεγάλη αίθουσα που λέγεται «οι Ίωνες» και κάτι μικρότερες εδώ κι εκεί από τις οποίες (αν και πολλούς αιώνες μετά τους προσωκρατικούς) έχω εδώ δίπλα την αίθουσα Υπατία, αν κι εμείς συνήθως συνεδριάζουμε σε κάπως πιο αρχαίες περιπτώσεις.

Το κάπως παλιακό κτίριο μου θυμίζει λίγο τις παρόμοιας ηλικίας και αισθητικής εγκαταστάσεις αντίστοιχων κέντρων που έχω δουλέψει στην Ελλάδα, αν και η ατμόσφαιρα που αποπνέει είναι εντελώς διαφορετική. Ίσως επειδή το μέρος είναι πλημμυρισμένο από νεολαία, ίσως επειδή οι μεγαλύτεροι από τους «επικεφαλής» των εργαστηρίων είναι στην ηλικία μου πάνω-κάτω, ίσως επειδή στη χώρα τούτη παρόλες τις ομοιότητες με την Ελλάδα τα πράγματα εξελίχθηκαν κάπως διαφορετικά τις τελευταίες δεκαετίες (άλλο αν επικρέμεται επί της κεφαλής τους η ίδια σχεδόν δαμόκλειος σπάθη που οσονούπω θα καταπέσει επί της δικής μας). Πάντως ορισμένα στοιχεία του τόπου χαίρουν της εκτίμησής μου πολύ περισσότερο από ό,τι στην «προχωρημένη» Ολλανδία και ομολογώ ότι παρόλη τη νοσταλγία για τα πάτρια, υπάρχουν πράγματα που έχω εκτιμήσει τα μέγιστα.

Ας πούμε, την ύπαρξη πραγματικού μεσημεριανού φαγητού (και μάλιστα με γεύση, και όχι πάντοτε την ίδια). Την ύπαρξη πραγματικά αξιοπρεπούς καφέ (κι ας μην είμαι φαν του εσπρέσσο). Την ύπαρξη της πραγματικά αξιοπρεπέστατης τιμής των 35 λεπτών (0.35 ευρώ) για κάθε φλυτζανάκι εσπρέσσο (δεν τον πίνω, αλλά εκτιμώ την προσπάθεια να κρατηθεί ο κόσμος ξύπνιος). Και τέλος, τη σημασία που δίνουν εδώ στις υποδιαιρέσεις του νομίσματος, καθώς είναι αδιανόητο να κοστίζει κάτι 0.59 ευρώ και να μη λάβεις 41 λεπτά ακριβώς ως ρέστα. Το πορτοφόλι γεμίζει κερματίδια, αλλά δε φαίνεται να βαραίνουν κανέναν. Σκέφτομαι λοιπόν ότι ίσως αυτοί καταφέρουν να βγουν από την επιτήρηση και τα μνημόνια κάπως νωρίτερα από εμάς. Αλλά βέβαια άγνωσται αι βουλαί των αγορών και των Μέρκελ του αιώνος τούτου...

Ή όπως θα έλεγε ίσως και ο Ιμπν Μπατούτα, «ταξίδεψα σε μέρη που δεν έχει γνωρίσει άνθρωπος, αλλά μόνο ο Αλλάχ γνωρίζει τα πάντα» - ή κάπως έτσι.

Σκοτείνιασε στο εξωτικό Οέιρας.


ΥΓ: Να προσθέσω (σημερινές ανακαλύψεις) την πτέρυγα Ζιλ Εάνες (άγνωστός μου Πορτογάλος κύριος που ταξίδεψε για πρώτη φορά στις ακτές της Δυτικής Αφρικής), καθώς και την πτέρυγα του Ινφάντη (πρίγκηπα;) Ερρίκου, που στεγάζει τις διοικητικές υπηρεσίες. Διότι προφανώς είχε μεγάλη παραγωγή εξερευνητών η χώρα...

Αν ανακαλύψω κι άλλες κρυμμένες πτέρυγες θα σας ενημερώσω.

ΥΓ2: Και ναι, ανακαλύφθηκε η κρυμμένη στα βαθιά υπόγεια πτέρυγα του Βαρθολομαίου Ντίας, ενός ακόμα Πορτογάλου εξερευνητή που έφτασε πρώτος στο ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας πριν το περάσει τελικά η αποστολή του Βάσκο ντα Γκάμα (όπως έγραφε άλλωστε και το παιδικό βιβλιαράκι).