Φύκια για μεταξωτές κορδέλες

Πορτραίτο του Κάρολου Λινναίου (1707-1778) από τον Alexander Roslin, 1775 (το βούτηξα από τη wikipedia).

Τώρα που έχω αρχίσει σιγά να εκτίθεμαι στα ακαδημαϊκά ήθη της Εσπερίας συνειδητοποιώ ότι τελικά δεν διαφέρουν και πάρα πολύ από τα δικά μας. Μερικές συνήθειες μου φαίνονται ακόμα κάπως περίεργες, όπως η καθημερινή τελετουργία του κοινού καφέ, σχολαστικά μεταξύ έντεκα με εντακάμιση, όπου μαζεύονται όλοι και μιλάνε για ποικίλα επστημονικά θέματα, όπως π.χ. για ποδόσφαιρο και πολιτική, για τις διατροφικές συνήθειες των Άγγλων, τη γεωγραφική προέλευση των φασολιών τσίλι και - κατ' εξαίρεσιν - για την υποχρηματοδότηση της έρευνας και των πανεπιστημίων (όχι στην Ελλάδα, στην Ολλανδία). Σκέφτομαι βέβαια ότι κατά βάθος, αν εξαιρέσουμε το σχολαστικό ωράριο, η θεματολογία ήταν παρόμοια και στην πατρίδα, με λίγο αλατοπίπερο από γκόμενες και κουτσομπολιό που εδώ μάλλον δεν είναι αρκούντως πολίτικαλυ κορέκτ για δημόσια τοποθέτηση, και την αναπόφευκτη ενασχόληση με διάφορες τηλεοπτικές περσόνες που εδώ δεν έχω καταφέρει να εντοπίσω.

Στο χτεσινό καφέ πάντως το θέμα ήταν κάπως πιο κοντά στα επαγγελματικά μας ενδιαφέροντα. Η συζήτηση περιστρεφόταν στις αδυναμίες της δομής των Πανεπιστημίων και ειδικά στη γενική αναξιοκρατία που βασιλεύει (όχι, πάλι δεν έλεγαν για την Ελλάδα) και στα αδιαφανή κριτήρια εκλογής στις διάφορες βαθμίδες, από τα οποία μάλιστα απουσιάζει παντελώς κάποια εκτίμηση της ικανότητας του διδάσκοντος να διδάσκει όντως ικανοποιητικά. Αφού ειπώθηκαν διάφορα παραδείγματα από την ολλανδική, τη σουηδική, την πορτογαλική, τη βρετανική και την αμερικανική εμπειρία των παρισταμένων (τόλμησα να πρσθέσω και ένα ψήγμα ελληνικής εμπειρίας που μάλλον δεν κίνησε το ενδιαφέρον κανενός) η συζήτηση εξετράπη στην απαρίθμηση διάφορων ευτράπελων περιστατικών με διαπρεπείς καθηγητές που εμφάνιζαν ιδιαιτέρως προβληματική μεταδοτικότητα, για να αποδειχθεί περίτρανα ότι ενώ εμείς λέμε για πολλά ότι αυτά μόνο στην Ελλάδα συμβαίνουν, στην πραγματικότητα συμβαίνουν και εις Παρισίους.

Θυμήθηκα μερικές δικές μου φοιτητικές εμπειρίες που δεν υστερούσαν και πολύ από την ευρωπαϊκή πραγματικότητα που μου περιέγραφαν οι συνομιλητές μου - σκέφτομαι μάλιστα έναν (μακαρίτη πλέον) πανεπιστημιακό που συνάντησα στις σπουδές μου, τακτικό Καθηγητή τω καιρώ εκείνω, που πρέπει να ήταν από τους πρωτοπόρους - και μάλιστα πριν την έλευση των υπολογιστών και του Διαδικτύου - όλων των σύγχρονων τεχνικών "διδασκαλίας από απόσταση". Αλλά μιλάμε για μεγάλη απόσταση - ο άνθρωπος δε φαινόταν ποτέ και πουθενά. Βέβαια εκείνη την εποχή ήταν ήδη αρκετά μεγάλος σε ηλικία και αρκετά αδιάφορος για την εκπαίδευση - η βασική του δραστηριότητα ήταν να καταπιέζει τους υποτακτικούς του και να τσακώνεται με τον καθηγητή του απέναντι διαδρόμου, για τον οποίο πίστευε ότι σφετερίζεται το γνωστικό αντικείμενο της ειδικότητάς του.

Το αντικείμενο αυτό δεν ήταν ποτέ του γούστου μου κι έτσι δεν επέλεξα το κατ' επιλογήν μάθημα που δίδασκε. Υπήρχε όμως μια υποβόσκουσα φήμη ότι τα μάθημα ήταν "εύκολο", οπότε καμμιά τριανταριά θαρραλέοι το επέλεξαν στις αρχές του πέμπτου εξαμήνου. Μεταξύ αυτών ήταν και ο καλός μου φίλος ο Σ., με τον οποίο μοιραζόμασταν ό,τι είχαμε και δεν είχαμε (εκτός από τη σκασίλα για το αν ο σοσιαλισμός θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρξει που την είχα όλη εγώ, και τις γυναίκες, που τις είχε όλες αυτός). Ένα απόγευμα πήγα από το σπίτι του Σ. όπως συνήθιζα, για να μοιραστούμε τον καφέ του και τα τσιγάρα μου. Τον βρήκα τελούντα εν ευθυμία - μου εξήγησε ότι μόλις είχε έρθει από το μάθημα του Καθηγητή.

Το γεγονός ήταν ιδαιτέρως αξιοπρόσεκτο - πολλοί δεν είχαν καταφέρει να δουν τον εν λόγω διδάσκοντα επί χρόνια, και μερικοί ισχυρίζονταν ότι επρόκειτο για μυθικό πρόσωπο. Άλλοι έλεγαν ότι στην πραγματικότητα ήταν νεκρός καιρό τώρα αλλά οι υποτακτικοί το έκρυβαν για να τον χρησιμοποιήσουν ως Ελ Σιντ στην προαιώνια μάχη με τους απέναντι. Ο Σ. διέψευσε κατηγορηματικά και τις δύο εκδοχές. Επεβεβαίωσε ότι ο Καθηγητής ήταν υπαρκτό πρόσωπο και ολοζώντανος. Μάλιστα έκανε και ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, σχετικές με προσωπικότητες όπως ο Λινναίος.

Ρώτησα αν αναφερόταν στον ηθοποιό Στέφανο Ληναίο - ο Σ. με κατακεραύνωσε εξηγώντας ότι μιλούσε για τον φυσιοδίφη Κάρολο Λινναίο, χώρια ο φον Χούμπολτ. Τον ήξερα το φον Χούμπολτ; Παραδέχτηκα την ήττα μου - αν και τον Λινναίο τον είχα ακούσει, ο φον Χούμπολτ μου ήταν παντελώς άγνωστος. Με μάτι που γυάλιζε ο Σ. μου έδειξε τον τοίχο πίσω του, που ήταν κενός. Έδειξε προς ένα σημείο του κενού και με φωνή εκστατική, σχεδόν ιερατική, είπε:

- Ε, λοιπόν, ο Φον Χούμπολτ είναι α υ τ ό ς !

Πορτραίτο του Αλεξάντερ φον Χούμπολτ (1769-1859) από τον Friedrich Georg Weitsch, 1806. (ό.π.)

Την εποχή εκείνη τα ναρκωτικά δεν έτρεχαν στους δρόμους όπως σήμερα, οπότε το μυαλό μου δεν πήγε στο κακό. Άλλωστε με βάση τις απαράβατες αρχές της φιλίας μας θα έπρεπε να τα είχαμε μοιραστεί, αν υπήρχαν. Περίμενα να μοιραστεί τις εμπειρίες του λοιπόν, και μου εξήγησε ότι η είδηση της εμφάνισης του Καθηγητή προκάλεσε πανστρατιά στον ενδιαφερόμενο φοιτητόκοσμο: περίπου είκοσι εθελοντές εμφανίστηκαν στο μικρό αμφιθέατρο. Ο Καθηγητής άρχισε να τους μιλάει με θέμα κυρίως τη ζωή του και τα ταξίδια του, και τους οργανισμούς που μελετούσε, οι οποίοι ήταν μια ειδική κατηγορία φυκών... Φύκι στο φύκι μάθανε για το πόσο σημαντικός ήταν ο Καθηγητής και πόσους επιστημονικούς θριάμβους κατήγαγε, όλοι τους βέβαια λίγο μπαγιάτικοι και αναγόμενοι σε μια εποχή πριν τη μεταπολίτευση, ίσως και πριν τη χούντα.

Κάποια στιγμή έγινε διάλειμμα. Με το πέρας του διαλείμματος, ο Καθηγητής μέτρησε πέντε άτομα στο αμφιθέατρο - οι λοιποί είχαν γίνει μπουχός. Ωστόσο δεν πτοήθηκε από τη λιποταξία - μάζεψε τους υπόλοιπους και τους ανέβασε στο γραφείο του που ήταν και ζεστά υπό τον όρο να μην καπνίζουν. Έκατσαν σε πέντε καρεκλίτσες αναπαυτικές. Ο προφέσορ έκατσε στην πολυθρόνα, κάτω από το ένα πορτραίτο Σουηδού ευπατρίδους του 18ου αιώνος. Τους ρώτησε αν ήξεραν ποιος είναι αυτός. Δεν υπήρχε πρόβλημα να τον αναγνωρίσουν - το πορτραίτο είχε και λεζάντα που έγραφε φαρδιά πλατιά "Λινναίος". Τους περιέγραψε τη συμβολή του Σουηδού ευπατρίδους στην επιστήμη - κάθε τόσο γύριζε και κοίταζε το πορτραίτο και μετά το έδειχνε, λέγοντας:

- Είναι α υ τ ό ς !

Οι φοιτητές κοιτάζονταν μεταξύ τους χωρίς να λένε κάτι. Κάποια στιγμή ο Καθηγητής άφησε ήσυχο το Σουηδό και άρχισε να μιλάει με δέος για το Γερμανό, ή για την ακρίβεια τον Πρώσσο, τον Χούμπολτ. Τους έδειξε ένα άλλο πορτραίτο στον απέναντι τοίχο και τους εξέπληξε ευχάριστα:

- Είναι ε κ ε ί ν ο ς !

Μια κοπέλα ζήτησε να πάει στην τουαλέτα, μια άλλη την ακολούθησε, άλλοι δύο ζήτησαν να πάνε κι αυτοί. Ο Καθηγητής μεγαλόψυχα το επέτρεψε, κι έμεινε μόνος με το Σ., περιμένοντας να επιστρέψουν οι υπόλοιποι. Περίμεναν σε μια παγωμένη σιωπή μαζί με το προτραίτο του φον Χούμπολτ και του Λινναίου για πολλή ώρα, μέχρι να συνειδητοποιήσουν ότι οι συνάδελφοι είχαν πάει σε κάποια πολύ μακρινή τουαλέτα - ίσως και σε άλλη πόλη ολότελα. Ο Καθηγητής βαρέθηκε πρώτος - του είπε μεγαλόψυχα να φύγει. Ο Σ. ρώτησε τι θα γίνει με το μάθημα - "την επόμενη εβδομάδα κανονικά" είπε ο Καθηγητής.

Δεν ξαναφάνηκε ούτε ο ίδιος ούτε και κανένας φοιτητής ποτέ. Από όσο μπορώ να θυμηθώ το μάθημα με κάποιο μαγικό τρόπο θεωρήθηκε κανονικά διδαγμένο, και εξετάστηκε από δακτυλογραφημένες σημειώσεις έκτασης 30 σελίδων που έμοιαζαν απίστευτα με τις σημειώσεις ενός άλλου, υποχρεωτικού μαθήματος του ίδιου Τομέα - κάποιοι θα έπαιρναν όρκο πως ήταν ολόιδιες. Εμφανίστηκαν στις εξετάσεις καμιά εικοσαριά - πέρασαν πανηγυρικά οι περισσότεροι. Ο Σ. με διαβεβαίωσε ότι μια κοπέλα έγραψε σε ένα θέμα ως απάντηση "πάντως ο φον Χούμπολτ πολύ ωραίο παλληκάρι αν και Γερμανός, για να λέμε του στραβού το δίκιο", αλλά ο Σ. πάντα είχε μια έφεση να διασπείρει τερατολογίες οπότε δεν τον πίστεψα. Την ιστορία με τα κάδρα και τα φύκια πάντως τη διασταύρωσα και από αλλού.

Ο Καθηγητής συνταξιοδοτήθηκε δόξη και τιμή προς μεγάλη χαρά των υποτακτικών που έγιναν - όσοι πρόλαβαν - μεγαλόσχημοι και απέκτησαν δικούς τους υποτακτικούς μετά - αυτούς που δεν πρόλαβαν. Νομίζω ότι όταν πέθανε, κάποιο καιρό μετά, ονόμασαν μια αίθουσα ή ένα διάδρομο με το όνομά του. Το γραφείο του το πήρε άλλος, αν και τα πορτραίτα δεν ξέρω τι απέγιναν. Τώρα που τα έψαχνα στη wikipedia για να φτιάξω την ανάρτηση πάντως, οφείλω να παραδεχτώ ότι μια χαρά ομορφόπαιδο ήταν ο φον Χούμπολτ στα νιάτα του.

Το αγαπημένο φύκι του Καθηγητή θεωρείται έδώ και πολλά χρόνια (ήδη πολύ πριν διαδραματιστεί το περιστατικό) ότι ανήκει στα βακτήρια, δεν έχει καμμία σχέση με φύκια. Για τις μεταξωτές κορδέλες πάλι δεν έχω καμμιά ιδιαίτερη πληροφόρηση.