Η δάμαλις τον μόσχον

"Ἡ δάμαλις τὸν μόσχον, ἐν Ξύλῳ κρεμασθέντα, ἠλάλαζεν ὁρῶσα." Τοιχογραφία της Σταύρωσης από το Μοναστήρι της Studenica στη Σερβία (υπεξαιρέθηκε από το http://strofi.wordpress.com)

Το μουγκάνισμα ακουγόταν κάθε μέρα, όλο το καλοκαιρί σχεδόν. Αυτός που είχε την αγελάδα προφανώς την έδενε σε διαφορετικά σημεία για να βοσκήσει, αλλά στην αμφιθεατρική πλαγιά ανάμεσα σε Κατσίριφο, Βουνάρα και Ράχη ο ήχος πολλαπλασιαζόταν και έφτανε καθαρά μέχρι τον αμαξωτό δρόμο και χανόταν μόνο μέσα στα σοκκάκια του Ευδήλου για να σβήσει τελείως πια όταν πλησίαζε την πολύβουη πλατεία και το λιμάνι. Σε μια εν πολλοίς αγροτική περιοχή, έστω και σε νησί, το μουγκάνισμα μιας αγελάδας δεν είναι τίποτα ασυνήθιστο, αλλά η συγκεκριμένη δεν φώναζε μια στις τόσες - φώναζε συνέχεια.

- Άρρωστη είναι; αναρωτήθηκα μουρμουρίζοντας.
- Ποια είναι η άρρωστη; φώναξε η μάνα μου από την κουζίνα. Μόλις ακούει για αρρώστιες ευαισθητοποιείται.
- Η αελέ. (Στην ικαριακή ντοπιολαλιά "αελέ" είναι η αγελάδα. Ο ταύρος είναι "βους", όπως στα αρχαία.)
- Ποια; απόρησε η μάνα μου, που δε με ακούει συχνά να εκφράζομαι με ιδιωματισμούς.

Πάνω στην ώρα ξανακούστηκε το μουγκάνισμα. Παρατεταμένο, διαπεραστικό. Ήταν σχετικά κοντά σήμερα.

- Μάλλον θα της πήραν το παιδί της, συμπέρανε η μάνα μου.
- Το μοσχάρι; Γιατί;
- Για να κόψει, να μην πίνει γάλα και να μπορούν να την αρμέγουν. Ή και για σφάξιμο, ποιος τους ξέρει. Αυτή πάντως το ψάχνει.
- Και θα το ψάχνει καιρό;

Η μάνα μου δεν απάντησε και ξαναπήγε στην κουζίνα. Το μουγκάνισμα ακούστηκε ξανά, έναν τόνο πιο ψηλά αυτή τη φορά. Θυμήθηκα ένα περιστατικό με μια αγελάδα από τα παιδικά μου χρόνια. Πρέπει να ήταν το καλοκαίρι του 1978, μέναμε τότε στην Ακαμάτρα. Ο θείος ο Δημήτρης (ο Χειλάς) είχε φέρει ένα δαμάλι στο χωράφι δίπλα στο σπίτι, για σφάξιμο. Εμείς είμασταν παιδιά της πόλης και η όλη διαδικασία είχε για μας κάτι το πρωτόγονο, ωστόσο η περιέργεια υπερίσχυσε της αποστροφής και πήγαμε να δούμε πώς γίνεται.

Θυμάμαι το ζώο κρεμασμένο, με το αίμα να τρέχει στο χώμα. Σήμερα ξέρω ότι η πρακτική αυτή έχει θρησκευτική βάση (περιγράφεται εκτενώς στην Παλαιά Διαθήκη), καθώς η θρησκεία (εβραϊκή και χριστιανική, ενδεχομένως και το ισλάμ) απαγορεύει να τρως το αίμα του ζώου, οπότε η αφαίμαξη προηγείται του γδαρσίματος και του τεμαχισμού του. Θυμάμαι αρκετά καλά την ανατομία του (άλλωστε όπως έμαθα αργότερα, όλα τα σπονδυλόζωα μοιάζουν εσωτερικά) και τη μυρωδιά (η μάλλον την αποφορά) από τα σπλάχνα. Τα αδέλφια μου έφυγαν κάποια στιγμή, αλλά εγώ έμεινα μέχρι το τέλος σχεδόν.

Ρώτησα το Χειλά γιατί έπρεπε να το σφάξει το δαμάλι. Μου απάντησε ότι είχε μείνει πολύ καιρό στο βυζί της μάνας του και δεν είχε μάθει να τρώει μόνο του. Τώρα είχε μεγαλώσει πια και δυσκολευόταν να τραφεί, άρα "δεν έχει ζωή πια". Έμενε μόνο να το σφάξουν, παρότι ήταν αρκετά μεγάλο σε ηλικία για να πουληθεί για μοσχαρίσιο κρέας.

Γύρισα σπίτι με μια παράξενη αίσθηση - κυρίως για το ότι η προσκόλληση στο γάλα της μάνας του ήταν η θανατική καταδίκη του ζώου. Μου φάνηκε αφύσικο, εξωφρενικό. Πάντως απέφευγα να περνάω από το συγκεκριμένο χωράφι για κάμποσο καιρό, μου φαινόταν ότι η μυρωδιά ήταν ακόμα εκεί, κι ότι το αίμα ακόμα στράγγιζε στη γη. Μια μέρα, κάμποσο καιρό αργότερα, ο ξάδελφος ο Μίμης αποπειράθηκε ανυποψίαστος να περάσει μια άλλη αγελάδα από το σημείο εκείνο. Φαίνεται πως η αγελάδα κάτι μυρίστηκε στο χώμα και τσίνησε άσχημα, ο μικρός είδε κι έπαθε να τη μαζέψει. Θυμάμαι το μουγκρητό της όπως το ακούγαμε από το σπίτι, το βλέμμα της αγωνίας της καθώς πάλευε να γυρίσει προς τα πίσω, τον τρομοκρατημένο ξάδελφο που τα 'χε χαμένα μπροστά στην αναπάντεχη αντίδραση του ζώου στα καλά του καθουμένου.

- Θα το ψάχνει καιρό, απάντησε η μάνα μου με καθυστέρηση φάσης. Για πάντα θα το ψάχνει, απλά κάποτε ίσως σταματήσει να φωνάζει.

Έψαξα και βρήκα το τροπάριο από τα εγκώμια του Επιταφίου, από την τρίτη στάση (το "Αι γεναί πάσαι"), που λέει "Ἡ δάμαλις τὸν μόσχον, ἐν Ξύλῳ κρεμασθέντα, ἠλάλαζεν ὁρῶσα." Σκέφτηκα ότι η εικόνα της Παναγίας που κλαίει τον Εσταυρωμένο όπως η αγελάδα το μοσχάρι της υπήρξε ίσως εξαιρετικά οικεία στους παλιούς ανθρώπους, και εξαιρετικά ταιριαστή για το θρήνο τους. Σήμερα οι παραστάσεις μας είναι αναμφίβολα διαφορετικές, χώρια που έχω την αίσθηση ότι οι άνθρωποι θεωρούν ότι το να θρηνεί κανείς δεν είναι και πολύ καθώς πρέπει.

Αλλά η δάμαλις αυτό δεν το ήξερε και συνέχισε να αναζητάει τον μόσχον της μέχρι που βράδιασε. Η ίσως έπρεπε να πω ότι όταν βράδιασε κατέβηκα κι εγώ στη βουή της πλατείας και του λιμανιού και ξενύχτησα μέχρι το πρωί, ως είθισται.

Εκεί δεν την άκουγα πια.