Καφές με γάλα (και άλλα μίγματα)

Πριν είκοσι χρόνια και βάλε, ένα βράδι που περιφερόμουν στην Αθήνα, συνάντησα τυχαία ένα φίλο σε ένα σουβλατζίδικο των Εξαρχείων. Αφού χαιρετηθήκαμε, μου σύστησε τη συνοδό του (την κοπέλα του, όπως αποδείχτηκε). Ήταν μια μικροκαμωμένη, λεπτή κοπέλα. Μιλήσαμε για λίγο οι τρεις μας, και αφού της είπα πόσο χάρηκα για τη γνωριμία, χαιρετηθήκαμε ξανά και πήγε ο καθένας στον προορισμό του. Εκείνη δε μου είπε ότι χάρηκε - εικάζω ότι το αμήχανο, απορημένο βλέμμα μου δε θα την άφησε να χαρεί πολύ. Την έλεγαν Ειρήνη, ήταν ελληνίδα - και μαύρη. Όχι "μελαχροινή". Μαύρη.

Δεν την ξαναείδα. Έμαθα από το φίλο μου ότι η αφρικανική της ρίζα ήταν μια γιαγιά από την πλευρά της μητέρας της, η οποία είχε μεγαλώσει ωστόσο στην Ελλάδα. Η ίδια η Ειρήνη ήταν ολοσχερώς ελληνίδα - δεν ήξερε καμμία άλλη γλώσσα, δεν είχε καμμία άλλη πατρίδα, ούτε οι γονείς της. Ήταν μία από εμάς, δική μας. Λεπτή, μικροκαμωμένη, μαύρη. Χώρισαν γρήγορα με το φίλο μου και δεν έμαθα ποτέ κάτι παραπάνω για εκείνην - όπως άλλωστε συμβαίνει για τους περισσότερους "πρώην" των φίλων. Τη θυμήθηκα προ ημερών όταν ένας γνωστός μου στο Ηράκλειο έφερε την κοπέλα του στην παρέα που ακούγαμε τους "Bob y Bomb?" (παλιότερα γνωστοί ως "Μπομπ και Μπόμπος") να παίζουν "ακουστικό ροκ" (;;;) σε ένα μαγαζί. Μας είχε μιλήσει γι' αυτήν και για το πόσο την αγαπούσε και πόσο σημαντική ήταν, μας είχε αραδιάσει όλα της τα χαρίσματα. Για το χρώμα του δέρματός της δεν μας είχε πει κουβέντα.

Εικοσικάτι παραπάνω χρόνια στο κουρμπέτι σε μαθαίνουν πέντε πράγματα οπότε αυτή τη φορά είπα πόσο χάρηκα για τη γνωριμία και η κοπέλα μου απάντησε ότι χάρηκε κι εκείνη. Εικοσιπέντε χρονών, επίσης Ειρήνη, με μαμά αφρικανικής καταγωγής. Γεννήθηκε και μεγάλωσε εδώ - ελληνίδα. Και μαύρη. Όχι πολύ μαύρη, σαν καφές με πολύ γάλα. Αλλά με τα σαρκώδη χείλη, τα μαύρα μάτια και τα πυκνά μαλλιά της μητέρας της. Μιλήσαμε κάμποσο, καθώς είμασταν στο τραπέζι οι μόνοι που δεν είμαστε ντόπιοι. Είπαμε για την Κρήτη, για τη μουσική, για την Ικαρία, τον Ψαραντώνη, την ιστιοπλοΐα, τον ερωτευμένο της σύντροφο. Κάποια στιγμή έφυγαν αγκαλιασμένοι.

Στην εποχή της ολυμπιονίκου Νέρι Νιαγκουάρα και του επευφημούμενου Σοφοκλή Σχορτσιανίτη, η εικόνα ελλήνων "μιγάδων" μοιάζει λιγότερο περίεργη από όσο πριν είκοσι χρόνια. Αναρωτιέμαι βέβαια πώς θα αντιδρούσαν οι γονείς μου αν τους πήγαινα μια μαύρη νύφη (και την πιθανότητα να έχουν μαύρα εγγονάκια). Δεν έτυχε, βέβαια, αλλά αν και μάλλον δεν θα έλεγαν κουβέντα, εικάζω ότι δεν θα είχαν ακριβώς αυτή την εικόνα για τα εγγόνια τους. Αναρωτιέμαι πώς θα αντιδρούσα εγώ ως γονιός σε μια αντίστοιχη περίπτωση. Κι ύστερα κοιτάζω γύρω μου και παύω να αναρωτιέμαι.

Έχω αναφέρει ξανά ότι τυχαίνει να εργάζομαι σε ένα χώρο πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό. Αυτό το τελευταίο (η πολυπολιτισμικότητα) δεν είναι απόλυτα ακριβές, καθώς οι περισσότεροι συνάδελφοι μοιράζονται την ίδια ευρωπαϊκή (δυτική) κουλτούρα ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής, σε βαθμό που εγώ συχνά να αισθάνομαι ο πιο παράταιρος ή εξωτικός με τις υποβόσκουσες εμμονές μου περί της καθ' ημάς ανατολής. Η πολυεθνικότητα πάντως υφίσταται, κι έτσι τώρα που γράφω αριστερά μου κάθεται ένας Άγγλος και στην πλάτη μου μια μισογαλλίδα-μισοαλγερινή. Απέναντι μου χαμογελάει η Ιταλίδα σύζυγος του Έλληνα εργοδότη μου και πίσω της διακρίνω τη φιγούρα της μισογερμανίδας-μισοκορεάτισσας συναδέλφου καθώς συζητάει με την άλλη γερμανίδα και πιο πέρα η νεοσύλλεκτη Κύπρια κουβεντιάζει με την ινδικής (Σιχ) καταγωγής Αγγλίδα υπό τα όμματα του Πολωνού. Βγαίνοντας στο κυλικείο θα συναντήσω την παρέα των Ισπανών και θα χαιρετήσω τη Σουηδέζα από δίπλα (χρόνια παντρεμένη στην Ελλάδα) και τον Κενυάτη των διπλανών. Ξαναμπαίνοντας, η κουβέντα είναι για το πότε θα έρθει ο καινούργιος μας Χιλιανός.

Η δουλειά μου είναι η εξαίρεση, σκέφτομαι όμως ότι ακόμα και ο κόσμος που δεν εργάζεται σε τέτοιους χώρους έχει πλέον αρχίσει να εκτίθεται σε πολλαπλές εθνικότητες και κουλτούρες, ακόμα και πολύ πιο πέρα από τους συνήθεις και τετριμμένους πλέον βαλκάνιους γείτονες. Οι μικτοί γάμοι (ή οι μικτές σχέσεις, συχνά μεταξύ διαφορετικών "φυλών") είναι πια αρκετά συνηθισμένοι, ακόμα και σε μικρά μέρη της επαρχίας (π.χ. στην Ικαρία έχω συναντήσει νεαρούς έλληνες μαθητές με ένα γονέα από τις Φιλιππίνες ή την Ινδία ή τη Γαλλία ή την Πολωνία, χώρια οι ουκ ολίγοι πλην ενσωματωμένοι μετανάστες). Στις γενιές που έρχονται, οι δύο Ειρήνες που γνώρισα θα είναι πολύ περισσότερες. Δεν ξέρω αν θα υπάρξει κάποιος έλληνας Ομπάμα - δεν είναι απαραίτητο, κυρίως γιατί δεν είναι πολύ σημαντικό, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το χρώμα του δέρματος. Άλλωστε στην ελληνική πολιτική τάξη υπάρχουν αρκετά παιδιά μικτών γάμων (ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε μητέρα πολωνικής καταγωγής και τα παιδιά του έχουν Αμερικανίδα μητέρα). Αμφιβάλλω βέβαια αν θα είχαν την ίδια επιτυχία στην πολιτική αν είχαν ένα γονέα μαύρο (ή κινέζο ή άραβα). Αλλά κανείς δεν ξέρει τι επιφυλάσσει το μέλλον.

Την Ειρήνη νούμερο δύο πάντως την ξαναείδα προχτές, περίπου με την ίδια παρέα στον ίδιο χώρο. Μου είπε ότι χάρηκε που με ξαναείδε. Της είπα ότι χάρηκα που χάρηκε - και το εννοούσα. Οι Μπόμπηδες έπαιζαν κάτι από Θανάση Παπακωνσταντίνου αντί για τους συνήθεις Πυξ-Λαξ, πράγμα που συντελούσε επίσης στο να είμαστε όλοι μέσα στην καλή χαρά, τραγουδώντας για κάτι όντα περίεργα κι ωραία, άιντε που 'ναι μόνα και ψάχνουν για παρέα.

Ύστερα μιλήσαμε για ιστιοπλοΐα, βέβαια, τι άλλο;