Όσα δε φτάνει η αλεπού

πιάσατε ἡμῖν ἀλώπεκας μικροὺς ἀφανίζοντας
ἀμπελῶνας, καὶ αἱ ἄμπελοι ἡμῶν κυπρίζουσιν.
Άσμα Ασμάτων 2:15

Ένας φίλος μου έχει ένα χωραφάκι κάπου στην Εύβοια, όπου ο πατέρας του καλλιεργεί ερασιτεχνικά μελιτζάνες. Τις προάλλες τους άκουγα που μιλούσαν στο τηλέφωνο: ο πατέρας ισχυριζόταν ότι έρχονται αλεπούδες και τρώνε τις μελιτζάνες του - ο γιός είχε μερικές αμφιβολίες σχετικά με το αν η δίαιτα του ζώου περιλαμβάνει κηπευτικά, αλλά επειδή γενικά είναι πολύ φιλόζωος και οικολογίζων τύπος, προέτρεψε το μπαμπά να βάλει και μερικά πιατάκια με νερό για να ξεδιψάνε τα ζωάκια μετά το φαγητό. Δεν του έκανε πλάκα, το εννοούσε πολύ σοβαρά, και εικάζω ότι ο καλός μπαμπάς μάλλον θα άκουσε τη συμβουλή του γιού του. Έτσι κι αλλιώς έχουν τεράστια παραγωγή μελιτζάνων αναλογικά με τις ανάγκες της οικογένειας και δίνουν και γύρω-γύρω.

Θυμήθηκα τη σχετική κουβέντα προχτες το βράδι, αφού διάβασα στην Ελευθεροτυπία της 15ης Σεπτεμβρίου, στη (φιλοζωική) στήλη "4 πόδια και ουρά" που επιμελείται ο δημοσιογράφος Π. Διαμαντής, την είδηση με τίτλο "Βρήκε αλεπού στον καναπέ του". Μεταφέρω εδώ το σχετικό κομμάτι, που έχει ως εξής:

Πώς θα νιώθατε αν, γυρίζοντας από μια βόλτα, βλέπατε αραγμένη στον καναπέ σας μιαν αλεπού; Ο 77χρονος Ιαν Γιανγκ, πάντως, καράφλιασε μπροστά στο απροσδόκητο θέαμα. Συνέβη στο Φέλδαμ (Feltham), στη Βρετανία, και η πλάκα δεν σταμάτησε εκεί. Οπως λέει ο κ. Γιάνγκ στη ρεπόρτερ της «Ιβνινγκ Στάνταρντ» (28.08.08), «η αλεπού άνοιξε τα μάτια της, με κοίταξε και... ξανακοιμήθηκε!». Δεν κουνήθηκε ούτε όταν ο ιδιοκτήτης του καναπέ πήρε τη φωτογραφική του μηχανή και άρχισε να παίρνει φωτογραφίες.

Πώς έφυγε; «Μόνον όταν πήρα μια εφημερίδα, την τύλιξα ρολό και της έδωσα μια, μαλακά, στα πόδια. Τότε βγήκε απ' την πόρτα, αλλά περίμενε εκεί, δείχνοντας ότι ευχαρίστως θα ανέβαινε ξανά στον καναπέ, να συνεχίσει τον ύπνο της!».

Οπως είπε κι ένας ειδικός, αυτή η συμπεριφορά είναι σπάνια για τις αλεπούδες των πόλεων, οι οποίες συνήθως είναι «ντροπαλές» και εξαφανίζονται στη θέα ανθρώπων. Πρέπει να φιλοξενήθηκε, από κουτάβι κιόλας, σε κάποιο καταφύγιο ζώων, κι έτσι εξοικειώθηκε με τον άνθρωπο. «Δυστυχώς», είπε ο ειδικός, «πολλοί άνθρωποι φέρονται στις αλεπούδες σαν να 'ναι οικόσιτα ζώα, καθιστώντας ανίκανες να βουν μόνες τους τροφή. Οι αλεπούδες είναι άγρια ζωάκια - αυτό πρέπει πάντα να θυμόμαστε».

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, στις περιοχές γύρω απ' το Λονδίνο ζουν περίπου 10 αλεπούδες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Για να περιοριστεί ο πληθυσμός τους, αρμόδιοι υπάλληλοι σκοτώνουν κάθε βδομάδα περίπου 70 αλεπούδες, ενώ περίπου άλλες 40 αιχμαλωτίζονται με παγίδες και αφήνονται ελεύθερες σε δασώδεις περιοχές έξω από την πόλη.

Ως παιδί της πόλης δεν είχα ποτέ καμμιά ιδιαίτερη εξοικείωση με αλεπούδες, εκτός από τις ηθικοπλαστικές ιστορίες της αλεπούς με την κομμένη ουρά, την παροιμία που δίνει τον τίτλο στην ανάρτηση και μια άλλη παροιμία όπου η αλεπού είναι εκατό χρονών και το αλεπουδάκι εκατόν ένα ή εκατόν δέκα. Σε όλες αυτές τις ιστορίες υποδηλώνεται η "πονηριά" της αλεπούς, ιδιότητα ωστόσο εξαιρετικά ανθρωπομορφική για να την πάρει κανείς στα σοβαρά σε κάποια συγκριτική ζωολογική μελέτη. Αληθινή αλεπού πάντως δεν είχα καταφέρει να δω μέσα στον εικοστό αιώνα, αν εξαιρέσουμε ίσως μια βαλσαμωμένη που πρέπει να υπήρχε ως έκθεμα στο μουσείο Ζωολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, αν η μνήμη μου δε με απατάει. Θυμάμαι πάντως αμυδρά κάτι σπαραξικάρδιες ανακοινώσεις που υπέγραφε το οικολογικό σχήμα των φοιτητών του Βιολογικού (κάναμε κάποια παρέα με τα παιδιά) που διεκτραγωδούσαν την εξαφάνιση των αλεπούδων από τον Υμηττό λόγω της κτιριακής επέκτασης της Πανεπιστημιούπολης και του συνακόλουθου θορύβου από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Με την αλλαγή του αιώνα έμελλε να αλλάξει ελαφρώς η εικόνα μου για το είδος. Πρώτα πρώτα έχω δει κάμποσες φορές αλεπούδες έκτοτε: μερικές να κόβουν βόλτες αργά το βράδι στις εγκαταστάσεις του Δημοκρίτου στην Αγία Παρασκευή, άλλες να διασχίζουν την κατ' ευφημισμόν εθνική οδό Κορίνθου-Πατρών οικογενειακώς σε πείσμα των διερχόμενων αυτοκινήτων, και μία τουλάχιστον να πετάγεται έξω από σκουπιδοντενεκέ της επίμαχης Πανεπιστημιούπολης της Αθήνας ένα ανοιξιάτικο βράδι. Υποθέτω ότι τα σκουπίδια μας αποτελούν μια επιπλέον πηγή τροφής πέρα από τις μελιτζάνες του φίλου μου και τα τυχόν θηράματα, οπότε μια υγιώς σκεπτόμενη πλην όμως πεινασμένη αλεπού ενδέχεται να ρισκάρει να διασχίσει ένα δρόμο ή να πλησιάσει μια επικίνδυνη πόλη αν κρίνει ότι θα τη βρει γεμάτη θρεπτικούς σκουπιδοντενεκέδες. Έτσι, παρά την επέκταση των πόλεων και των θορύβων τους, δεν αποκλείεται τελικά οι αλεπουδίτσες να κερδίζουν κάτι από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως πιθανώς γίνεται από αρχαιότάτων χρόνων αν πιστέψουμε το απόσπασμα από το Άσμα Ασμάτων (της Παλαιάς Διαθήκης) που ξεκινάει την ανάρτηση, στο οποίο τα αλεπουδάκια τρώνε τα σταφύλια των αμπελιών.

Το πιο ενδιαφέρον όμως περιστατικό αλληλεπίδρασης με ανθρώπους που έχω υπόψιν (και του οποίου είμαι παρ' ολίγον αυτόπτης) έλαβε χώρα το Σεπτέβρη του 2004 στο χώρο του ερευνητικού κέντρου "Δημόκριτος" στην Αγία Παρασκευή Αττικής, όπου όπως προανέφερα μπορούσε κανείς να δει αλεπούδες (μια αρσενική και δύο θηλυκές) των οποίων η φωλιά πρέπει να ήταν κάπου κοντά στη είσοδο "Νεαπόλεως" της Αττικής Οδού. Ακριβώς απέναντι από το φυλάκιο των διοδίων, εντός του Δημοκρίτου, υπάρχουν κάτι μίζερα καταλύματα όπου φιλοξενούνται ενίοτε κάποιοι αναξιοπαθούντες συνάδελφοι από το εξωτερικό.

Την εποχή εκείνη έμεναν στο χώρο αυτό δυο κοπέλες από την Πορτογαλία, μία εκ των οποίων δούλευε μαζί μου. Ένα βράδι πονηρό χτύπησε το εσωτερικό τηλέφωνο στο εργαστήριο και μια έντρομη φωνή μου είπε σε σπασμένα πορτογαλοαγγλικά ότι μια αλεπού μπήκε στο δωμάτιο και της βούτηξε το κινητό τηλέφωνο. Υπέθεσα ότι ο όρος "αλεπού" ήταν συνθηματικός και υπονοούσε κανέναν αλαφροχέρη διαρρήκτη ή ότι πάνω στη σύγχιση είχε μπλέξει τα λόγια της στις διάφορες γλώσσες, αλλά σε κάθε περίπτωση έσπευσα να δω τι γίνεται.

Βρηκα και τις δύο κοπέλες σε μια κατάσταση μεταξύ υστερίας και νευρικού γέλιου. Μου είπαν ότι μία αλεπού (αληθινή) εθεάθη αρχικά στο ένα δωμάτιο, όπου δάγκωσε το κινητό (!!!) της μιας κοπέλας. Η κοπέλα έντρομη βγήκε να φωνάξει την άλλη, ξαναμπήκαν στο δωμάτιο, αλλά η αλεπού ήταν άφαντη, μέχρι που εθεάθη να βγαίνει από το άλλο δωμάτιο με το κινητό της άλλης κοπέλας στα δόντια (!!!). Μόλις συναπαντήθηκαν, πήραν δρόμο οι μεν κοπέλες κατά την Ανατολή, η δε αλεπού (αφήνοντας κάτω το κινητό) κατά τη Δύση.

Με τα πολλά τους πέρασε η τρομάρα - προσπαθήσαμε να εξορθολογίσουμε το περιστατικό και να ανακαλύψουμε τι ακριβώς έκανε τα κινητά τόσο ελκυστικά (ίσως κανένας ήχος που ακούν τα αυτιά των αλεπούδων αλλά όχι τα δικά μας). Δεν το λύσαμε βέβαια. Λίγες μέρες αργότερα μου είπαν ότι οι αλεπούδες ξαναφάνηκαν έξω από την πόρτα, και αυτή τη φορά τις είχαν φωτογραφήσει κιόλας.

Καλού κακού πάντως, τα κινητά τους τα είχαν κρύψει σε ασφαλές μέρος.


Σ.Σ. Το στίχο από το Άσμα Ασμάτων τον παραθέτω εδώ από τη μετάφραση των εβδομήκοντα που έχω πρόχειρη, αλλά νομίζω πως τον έχω διαβάσει πρώτη φορά σε μια λίγο διαφορετική μεταφραστική εκδοχή, ως μότο σε ένα βιβλίο που δεν είμαι απόλυτα βέβαιος ποιο είναι (μάλλον κάποιο του Στρατή Τσίρκα). Η φωτογραφία της αλεπούς στον καναπέ είναι από το άρθρο της εφημερίδας που αναφέρεται - φαντάζομαι θα πρόκειται για κάποια από τις αυθεντικές φωτογραφίες που τράβηξε ο κύριος Γιάνγκ. Ευχαριστίες οφείλω στη Susana και την Ana (αν και μάλλον δε θα διαβάσουν την ανάρτηση ποτέ) που μοιράστηκαν μαζί μου την ιστορία με τα κινητά τηλέφωνα, καθώς και στο μπαμπά του φίλου που στη θαλερή ηλικία των ογδονταδύο ασχολείται με τα κηπευτικά που απετέλεσαν την αφορμή για το κειμενάκι που διαβάζετε.