Φωτογραφία: Χρύσα Γκάγκωση, από την έκθεση «Ελεύθερη Πτήση» της Στέλλας Κυριακού στο àrtεις; 2013 | Ημέρες Σύγχρονης Ικαριακής Δημιουργίας στην Αθήνα.
Όταν ο Κωνσταντίνος μου ζήτησε πρώτη φορά να γράψω κάτι για τις Ελεύθερες Πτήσεις ζούσα ακόμα στην Ολλανδία και βρισκόμουν σε μια κάπως
γκρίζα φάση ζωής. Από μια σκοπιά η πρόσκλησή του ήταν τότε για μένα σαν ενώ είσαι κάπου ξενιτεμένος, να βρίσκεσαι άξαφνα ανάμεσα σε φίλους – κι αυτό χωρίς να ξέρω προσωπικά ούτε τον ίδιο ούτε κανέναν άλλον από τους ανθρώπους του Ikariamag και των Πτήσεων. Από την εποχή εκείνη πέρασε κάμποσος καιρός και κάμποσα κείμενα. Η φάση ζωής άλλαξε παραπάνω από μία φορά, και στο μεταξύ είχαμε την ευκαιρία να γνωριστούμε και δια ζώσης (όσο τέλος πάντων επέτρεψαν οι διαφορετικές γεωγραφικές ζώνες που ζούμε), να ανταλλάξουμε απόψεις (συχνά διαφωνώντας) και να δούμε την παρέα να μεγαλώνει.
Είχαμε επίσης και την ευκαιρία με κάποια αφορμή να κάνουμε σαφές ότι η κάθε «πτήση» εκφράζει αυτήν ή αυτόν που την υπογράφει, ενώ η υπογραφή Ikariamag αφορά (ή δεσμεύει) τους ανθρώπους της συντακτικής επιτροπής. Η διάκριση δεν είναι χωρίς σημασία, καθώς επιτρέπει σε πρόσωπα με διαφορετικές, συχνά αποκλίνουσες αντιλήψεις να συνυπάρχουν κάτω από την ίδια στέγη, καθένας με την ευθύνη της υπογραφής του. Δεν κρύβω ότι αυτό με ανακουφίζει κάπως· όντας ένας άνθρωπος που συχνά αισθάνεται «
ελαφρώς λοξός ως προς το υπόλοιπο σύμπαν» όπως έλεγε – αν θυμάμαι καλά – ο E.M. Forster για τον Καβάφη, δεν θα ήθελα τις δικές μου ενυπόγραφες
λόξες να τις χρεώνεται το περιοδικό. Ούτε το αντίστροφο φυσικά θα ήταν καλή ιδέα.
Με τούτα και με κείνα, παρακολουθώ εξ ανάγκης το εγχείρημα Ikariamag από μια ορισμένη απόσταση. Όποτε μπορώ ωστόσο, πηγαίνω στις εκδηλώσεις που διοργανώνει στην Ικαρία ή στην Αθήνα, κι αν συντονιστούμε βρισκόμαστε σε μπαράκια και χώρους εκθέσεων και υπόγεια κουτούκια· ό,τι κάτσει. Εκεί έχω την ευκαιρία συχνά να επαναβεβαιώνω τη διαφορετικότητα και την πολυμορφία των ανθρώπων που ο «εκδότης» μας αρέσκεται να ονομάζει «τα πετούμενα». Την είχα και τις προάλλες, στο Àrtεις· μια σειρά εκδηλώσεων που λόγω εργασιακών περιορισμών και πονεμένης μέσης μπόρεσα ελάχιστα να παρακολουθήσω.
Δεν κρύβω ότι ο όρος «πετούμενα» μου προκαλεί ένα μικρό άγχος: όσοι έχουμε το μικρόβιο της εμμονής με τις λεπτομέρειες θυμόμαστε ότι πτηνό είναι και ο αετός, πτηνό και η φραγκόκοτα. Όντας λόγω σωματοδομής πιο όμοιος με γαλοπούλα ορνιθοτροφείου μάλλον, παρά με κατακτητή των αιθέρων, είχα ανέκαθεν κάποιες αναστολές για την παρομοίωση. Έτσι όταν ο Κωνσταντίνος ανέφερε από μικροφώνου ότι στις ελεύθερες πτήσεις είμαστε περίπου
τριάντα πετούμενα ετοιμάστηκα να γκρινιάξω από μέσα μου, σκεπτόμενος ένα θίασο από τριάντα άσχετα πτηνά (
μπεκάτσες, τσίχλες, περιστέρια, αηδόνια, τσαλαπετεινούς και παγώνια που έλεγε παλιά ο Σαββόπουλος) να τραγουδάνε το καθένα το δικό του κελάηδισμα ή ίσως κρώξιμο...
Και τότε (άξαφνα...) θυμήθηκα ότι αυτή η εικόνα δεν μου ήταν εντελώς ανοίκεια. Θυμήθηκα μια μικρή παράγραφο του Μπόρχες, θαμμένη σε μια υποσημείωση ενός
φανταστικού δοκιμίου με τον τίτλο «
Η αναζήτηση του Αλ Μουτάσιμ» που είχα διαβάσει πριν πολλά χρόνια. Γυρίζοντας σπίτι για να ξεκουράσω την πονεμένη μέση, βρήκα το σχετικό κείμενο σε μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη, σε ένα βιβλίο ταλαιπωρημένο από το χρόνο και τις μετακομίσεις. Λέει τα εξής:
[...]
Στο Σημείωμά μου αυτό, αναφερθηκα αρκετές φορές στο “Mantiq al-Tayr” («Συνέδριο των Πουλιών») του μυστικιστή Πέρση Φαρίντ αλ-Ντιν Ταλίμπ Μουχάμαντ μπεν Ιμπραχίμ Αττάρ, που σκοτώθηκε από τους στρατιώτες του Τούλε, γιου του Τζένγκινς Χαν, στη διάρκεια της λεηλασίας του Νισαπούρ. Νομίζω πως αξίζει να δώσω μια περίληψη του ποιήματος: Από τον αρχαίο βασιλιά των πουλιών, τον Σιμούργκ, πέφτει μια μέρα στο κέντρο της Κίνας ένα εξαίσιο φτερό· κουρασμένα απ’ την αιώνια αναρχία τους, τα πουλιά αποφασίζουν να κινήσουν για να βρουν τον βασιλιά. Ξέρουν πως τ’ όνομά του σημαίνει «τριάντα πουλιά»· ξέρουν πως το κάστρο του είναι πάνω στο Καφ, το κυκλικό βουνό που ζώνει τη γη. Ξεκινούν λοιπόν αυτή τη σχεδόν ατέλειωτη περιπέτεια· διασχίζουν εφτά κοιλάδες ή εφτά θάλασσες: το όνομα της προτελευταίας είναι Ίλιγγος, η τελευταία ονομάζεται Εκμηδένιση. Πολλοί προσκυνητές εγκαταλείπουν, άλλοι εξοντώνονται. Τριάντα πουλιά, εξαγνισμένα απ’ αυτές τις δοκιμασίες, κατεβαίνουν στο βουνό του Σιμούργκ. Επιτέλους τον αντικρύζουν και αντιλαμβάνονται πως ο Σιμούργκ είναι αυτά τα ίδια, πως ο Σιμούργκ είναι καθένα από αυτά κι όλα μαζί. [...]
«
Καθένα από αυτά και όλα μαζί», σκέφτομαι, και ρίχνω μια καινούργια, διαφορετική ματιά στις «Ελεύθερες Πτήσεις 2» καθ’ οδόν για το αεροδρόμιο.
(Σ.Σ. Δημοσιεύτηκε στο Ikariamag στις 16/12/2013 με τον τίτλο «Το Συνέδριο των πουλιών» και την εικονογράφηση από το έργο της Στέλλας Κυριακού που παρουσιάστηκε στο àrtεις 2013. Το απόσπασμα του Μπόρχες το πήρα από της συλλογή δοκιμίων (ενίοτε φανταστικών) με τίτλο «Ιστορία της αιωνιότητας»).
