ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Μια ρεβυθιά στο Ηράκλειο - Λέιντεν - Λισσαβώνα - Αθήνα - πάλι Ηράκλειο - Γιάννενα


29/7/10

Ο Ιπτάμενος Ολλανδός και η Φάτα Μοργκάνα

Δεν είναι ακριβώς ο Ιπτάμενος Ολλανδός, αλλά ποτέ δεν ξέρεις...

Σύμφωνα με μια εκδοχή του θρύλου, ο καπετάνιος λεγόταν Φάλκενμπουργκ. Έπαιξε στα ζάρια την ψυχή του με το διάβολο (έχασε, φυσικά) και καταδικάστηκε να περιφέρεται στη Βόρεια Θάλασσα μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία. Κατ' άλλους, το όνομά του ήταν Φόκκε - ταξίδευε τόσο γρήγορα από το Άμστερνταμ μέχρι την Ιάβα, που πολλοί έλεγαν ότι δε μπορεί, κάτι διαβολικό θα υπήρχε πίσω του. Άλλοι λένε ότι λεγόταν Βαν ντερ Ντέκεν, και ότι ορκίστηκε να περάσει το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας με ενάντιους ανέμους, ακόμα κι αν ξέμενε εκεί μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία. Σε κάθε περίπτωση, το πλοίο συνέχισε να ταξιδεύει αιώνια, και πολλοί ναυτικοί το έβλεπαν σε ώρες θαλασσοταραχής να ίπταται κυριολεκτικά - να αιωρείται ανάμεσα σε γη και ουρανό. Καμμιά φορά με τα κατάρτια ανάποδα.

Η περιγραφή είναι υπερβολικά τραβηγμένη για να είναι αληθινή, σκεφτόμουν, μέχρι που πήγα παρακάτω στο σχετικό άρθρο της wikipedia για να ανακαλύψω με τεράστια έκπληξη ότι είναι όντως αληθινή. Όχι ίσως στο κομμάτι του καταραμένου καπετάνιου (ατυχώς και του πληρώματος) που διασχίζει τα πέλαγα αιωνίως λόγω της Ύβρεως που διέπραξε, αλλά σίγουρα στο κομμάτι του αιωρούμενου πλοίου - ακόμα και με τα κατάρτια ανάποδα. Αν ο κάπτεν-Νέτος ήταν πραγματικός θα έλεγε ότι ακόμα και με τα κατάρτια ανάποδα, ένα πλοίο μπορεί να κυβερνηθεί (εξ' ου και κυβερ-νέτος), αλλά η σωφροσύνη επιτάσσει οι καρίνες να κοιτάνε θάλασσα και τα κατάρτια ουρανό, οπότε σύμφωνα με τη φυσική τάξη των πραγμάτων οι ερμηνείες που υπάρχουν είναι λίγο πιο πεζές. Είναι απλώς μια θαλάσσια μορφή αντικατοπτρισμού.

Στην εικόνα που έχω κλέψει και έχω βάλει στην κορυφή της ανάρτησης, φαίνονται (αχνά) τρία σκάφη. Το πιο "κάτω" είναι το αληθινό. Ακριβώς από πάνω του, αλλά αντεστραμμένο, είναι το κατοπτρικό του είδωλο (στους υδρατμούς του ορίζοντα). Ακόμα πιο πάνω είναι το είδωλο του ειδώλου, που έχει επανέλθει στη "φυσιολογική" θέση. Τέτοιες εικόνες είναι σπάνιες - πιο πιθανό είναι να δεις μόνο ένα αντεστραμμένο είδωλο. Καμμιά φορά όμως συναντάς το εξής παράδοξο: το "αληθινό" σκάφος είναι (οριακά) κάτω από τη γραμμή του ορίζοντα, άρα άορατο στον παρατηρητή. Ορατές είναι μόνο οι πάνω από τον ορίζοντα αντανακλάσεις του - και τότε ο Ιπτάμενος Ολλανδός όχι μόνο ίπταται, αλλά ενίοτε με τα κατάρτια προς τα κάτω. Μόνο που στη σύγχρονη εκδοχή μπορεί να είναι γκαζάδικο ή εμπορικό, και όχι αναγκαστικά clipper ή σκούνα του 18ου αιώνα.

Το πιο ενδιαφέρον όμως για το φαινόμενο αυτό του αντικατοπτρισμού είναι ότι έχει ένα διάσημο όνομα: λέγεται "Φάτα Μοργκάνα". Διαβάζω με κατάπληξη ότι η ονομασία Φάτα Μοργκάνα αποτελεί ιταλική μετάφραση του ονόματος της Μόργκαν λε Φέι, της μάγισσας και ετεροθαλούς αδελφής του Βασιλιά Αρθούρου, και χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει αυτό το είδος αντικατοπτρισμού στη Σικελία (και από εκεί στα καθ' ημάς μέσω της ποίησης του Νίκου Καββαδία). Αν ο κάπτεν Νέτος ήταν πραγματικός, δεν θα αρνιόταν ότι έχει δει τη μάγισσα, που αφού διέπραξε την ανόσια αιμομιξία της διέφυγε από την Αγγλία του Αρθούρου και κατοίκησε ως φάντασμα μάλλον στο στενό της Μεσσήνης ή κάπου εκεί κοντά. Αλλά το πιο πιθανό είναι ότι θα πρωτοάκουσε γι' αυτήν από εκείνο το πανέμορφο τραγούδι της Μαρίζας Κωχ που εκχυλίζει τους καλύτερους στίχους τους ποιήματος:

Θα μεταλάβω με νερό θαλασσινό
στάλα τη στάλα συναγμένο απ' το κορμί σου
Βοήθειά σας, καπεταναίοι, λοστρόμοι και ναυτάκια μου. Καλά ταξίδια.





Σ.Σ. Λένε ότι μια μέρα του 1983 ή 1984 η Μαρίζα Κωχ πήγε σινεμά να δει την ταινία του Μάρκο Φερέρι "Η ιστορία της Πιερά". Σε μια σκηνή, ο Μαστρογιάννι διασταυρώνεται στο σταθμό με Έλληνες μετανάστες ή πρόσφυγες - μια κοπέλα καθισμένη πάνω σε μια βαλίτσα τραγουδάει το "Φάτα Μοργκάνα". Τόσα χρόνια μετά ελπίζω η καλή κυρία Μαρίζα να έχει συνέλθει από το σοκ (και να έχει πάρει τουλάχιστον μια συγγνώμη για την κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας). Το ποίημα του Νίκου Καββαδία στην πλήρη του μορφή μπορεί να το βρει κανείς στη συλλογή "Τραβέρσο".

Το πιο αστείο σχετικό (αν μπορεί να το πει κανείς έτσι) που είδα στη wikipedia, αναφερόταν στον Ολλανδό ποδοσφαιριστή Ντένις Μπέργκαμπ, που μόλις έχασε μια πτήση στην οποία είχε κλείσει θέση είδε το αεροπλάνο να συντρίβεται μπροστά στα μάτια του αμέσως μετά την απογείωση. Δεν ξαναμπήκε ποτέ σε αεροπλάνο, γεγονός που αφενός είχε κάποιες επιπτώσεις στην καριέρα του, και αφετέρου του στοίχισε το παρατσούκλι "The non-flying Dutchman" που τον ακολουθούσε έκτοτε όσο έπαιζε μπάλα.

2 σχόλια:

αράπης είπε...

ΦΕΥΓΩ ΣΗΜΕΡΑΑΑΑΑΑΑΑΑ ! :D
Καλό ταξίδι και σ'εσένα φίλε και καλή αντάμωση κάτω !

Το ακόλουθο κομματάκι για το δρόμο :-)
(δυνάμωσε το ρημαδοήχο μωρή "Φάτα Μοργκάνα")

http://www.youtube.com/watch?v=zJ0j-18fCWg&feature=related

"...τοτε οι λύπες θα με ψάχνουν κι άνεργες θα θρηνούν, θα πέφτουν μανιασμένες οι βροχές και θα ρωτούν... "

Β. είπε...

Για την ώρα οι βροχές πέφτουν μανιασμένες Αϋγουστο μήνα στη χώρα του ιπτάμενου Ολλανδού, αλλά σε λίγες μέρες θα με ψάχνουν κι εμένα...

Θα μεταλάβω με νερό θαλασσινό (ώρα δεν είναι;)