ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Μια ρεβυθιά στο Ηράκλειο - Λέιντεν - Λισσαβώνα - Αθήνα - πάλι Ηράκλειο - Γιάννενα


18/3/08

Περιπαθείς Άγγελοι...

Σε μια προηγούμενη ανάρτηση με τίτλο "Ο Όμηρος στο Βερολίνο" αναφέρθηκα στην ταινία "Τα Φτερά του Έρωτα" του Βιμ Βέντερς (μια από τις αγαπημένες μου ταινίες). Το ότι αγαπάμε κάτι δε σημαίνει κατ' ανάγκην ότι αυτό το κάτι είναι τέλειο ή δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερο. Έτσι, αναφέρθηκα εν παρόδω στην πρωταγωνίστρια και ειδικότερα σε μια σκηνή της ταινίας - τη σκηνή της "αναγνώρισης" όπου βρίσκω τους διαλόγους (ή μάλλον το μονόλογο της Μάριον - του χαρακτήρα της ακροβάτισσας που παίζει η Solveig Dommartin) κάπως περιπαθείς, τουλάχιστον για τα δικά μου γούστα.

Όπως μπορείτε να δείτε διαβάζοντας τα αντίστοιχα σχόλια, δύο εκ των τακτικών σχολιαστών του ιστολογίου, ο αγαπητός Idom και ο φίλος Θανάσης ομονοούν (παραδόξως...) στο ότι η σκηνή είναι καταπληκτική, τα λόγια "προσγειωμένα" και καθόλου "αγγελικά" και εγώ υποβιβάζω μια σκηνή η οποία είναι συγκλονιστική κλπ. Επειδή ψοφάω για καλλιτεχνικούς καυγάδες που μπορεί ο καθένας να λέει το μακρύ του και το κοντό του χωρίς να υπάρχει "αντικειμενική" κρίση, είπα να το χοντρύνω λιγάκι το παιχνίδι, και για αρχή εντόπισα τη σκηνή από το YouTube, με αγγλικό υποτιτλισμό βέβαια (και ελπίζω να μη μας κυνηγήσουνε για το κλοπυράιτ).

Θυμίζω ότι πριν τη συγκεριμένη σκηνή, ο άγγελος Ντάμιελ έχει εξανθρωπιστεί, έχει ανταλλάξει τον αγγελικό του θώρακα με καινούργια ρούχα και κάτι λίγα λεφτά και περιφέρεται ενθουσιασμένος στο έγχρωμο πλέον Βερολίνο (οι άνθρωποι βλέπουν έγχρωμα στην ταινία, οι άγγελοι ασπρόμαυρα). Μπαίνει σε ένα κλαμπ - στη διπλανή αίθουσα γίνεται ένα live του Nick Cave. Φοράει ένα πολύχρωμο πανωφόρι που (ευτυχώς...) βγάζει και ακουμπάει στο διπλανό σκαμπώ του μπαρ, όπου κάθεται. Παράλληλα, η Μάριον περιφέρεται άνεργη στο Βερολίνο - το τσίρκο έχει πλέον διαλυθεί. Το συγκεκριμένο βράδι βάζει το κόκκινο φουστάνι της και πάει στη συναυλία του Nick Cave. O Nick τελειώνει τη συναυλία υπό το βλέμμα του σκεπτικού αγγέλου Κάσσιελ, ο κόσμος ζητάει encore, ο Nick σκέφτεται "δε θα σας πω για ένα κορίτσι, δε θα σας πω για ένα κορίτσι" και μετά γυρνάει στη σκηνή και λέει "θα σας πω για ένα κορίτσι" και το πλήθος παραληρεί από ενθουσιασμό ενώ το κορίτσι αισθάνεται την ανάγκη να πιει ένα ποτάκι και πάει στο μπαρ όπου διαδραματίζεται η κάτωθι σκηνή:



Σε μια συνέντευξή της στον Richard Raskin, η Solveig Dommartin αναφέρεται στον συγκεκριμένο μονόλογο, ο οποίος προέρχεται εξολοκλήρου από ένα βιβλίο του Πέτερ Χάντκε - είναι οι φράσεις που υπογράμμισε η ίδια όταν το διάβασε. Τόσο ο Idom όσο και ο Θανάσης (και άλλοι πολλοί, από όσο είδα στο διαδίκτυο) βρίσκουν τα λόγια συγκλονιστικά. Δεν αντιλέγω - αλλά τα ίδια συγκλονιστικά λόγια μπορούν να προφερθούν με διαφορετικούς τρόπους και διαφορετικά συμφραζόμενα. Στην περίπτωσή μας, νομίζω πως είναι κάπως πιο συγκλονιστικά από όσο θα χρειαζόταν, ειδικά τα εξής:

[...] Νομίζω, σήμερα είναι νέα Σελήνη. Η πιο ήσυχη νύχτα. Σταγόνα αίμα δεν θα τρέξει σε ολόκληρη την πόλη. [...] Η Νέα Σελήνη που κρίνει. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάποιος προορισμός αλλά υπάρχει μία κρίση. Κρίνε για σένα. Εμείς είμαστε τώρα ο χρόνος. [...] Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ιστορία από αυτή εμάς των δύο. Του Αντρα και της Γυναίκας. Θα είναι μία ιστορία γιγάντων. Αόρατη. Κληρονομική. Μία ιστορία καινούργιων προπατόρων. Δες! Τα μάτια μου. Είναι η εικόνα της Ανάγκης. Το μέλλον όλων πάνω στην πλατεία. Την τελευταία νύχτα ονειρεύτηκα έναν άγνωστο: τον άντρα μου. Μόνο με εκείνον μπορούσα να είμαι μόνη. Να γίνομαι ανοιχτή για αυτόν. Να είμαι ολόκληρη. Ολη για εκείνον. Ολη η ολότητα να είναι γι αυτόν να με περιβάλλει με το λαβύρινθο της αμοιβαίας αγιότητας. Το γνωρίζω, εσύ είσαι αυτός.

Να διευκρινίσω ότι δε με ενοχλεί καθόλου ούτε η "ιστορία γιγάντων - καινούργιων προπατόρων" ούτε "ο λαβύρινθος της αμοιβαίας αγιότητας" σε ό,τι αφορά τις σχέσεις των ανθρώπων, όμως εξακολουθώ να πιστεύω ότι μια τέτοια διατύπωση δεν είναι ό,τι πιο "προσγειωμένο" μπορεί να σου τύχει. Σκέφτομαι ότι θα είχε ενδιαφέρον κάποτε να εξομολογηθώ τον έρωτά μου σε κάποια λέγοντας "Δες! Τα μάτια μου. Είναι η εικόνα της Ανάγκης." και εκείνη να με αντιμετωπίσει περίπου ως εξανθρωπισμένο άγγελο, αλλά και πάλι δε μπορώ να ισχυριστώ ότι αυτά τα λόγια δεν είναι περιπαθή. Δεν εννοώ ότι είναι γλυκανάλατα - κάθε άλλο, όμως η μεγαλύτερη ιστορία του κόσμου, αυτή "του Άντρα και της Γυναίκας" είναι μια απλή καθημερινή ιστορία του καθενός από εμάς, και μπορεί κανείς να την εκφράσει με πιο καθημερινές κουβέντες, όπως φαντάζομαι γίνεται συνεχώς γύρω μας, χωρίς να καταφεύγει σε υπογραμμίσεις.

Στην αρχική ιδέα αυτής της ανάρτησης είχα σκεφτεί να πω και δυο κακές κουβέντες για την πρωταγωνίστρια, η ερμηνεία της οποίας μου φαινόταν κάπως επίπεδη. Στην πραγματικότητα βέβαια, ήμουν επηρεασμένος από τη μεταγενέστερη μέτρια ταινία "Μέχρι το τέλος του κόσμου" όπου συνυπογράφει και το σενάριο και την όλη σύλληψη. Στα "Φτερά του έρωτα" πρέπει να της πιστώσω κατ' αρχήν ότι έμαθε τα ακροβατικά (που τα εκτελεί μόνη της, χωρίς κασκαντέρ), καθώς και ότι είναι μια πολύ πιο "γήινη" παρουσία (όπως και θα όφειλε, ώστε να βάλει ολόκληρο άγγελο να εξανθρωπιστεί) από όσο θα ήταν, φαντάζομαι, διάφορες "αιθέριες" ηθοποιοί στο ρόλο. Επιπλέον, ψάχνοντας στο διαδίκτυο για διάφορες "πηγές" και διαβάζοντας τα σχόλια πολλών ανθρώπων για την ταινία, πρέπει να πω ότι σε πολύ κόσμο η ερμηνεία της έχει λειτουργήσει άψογα και στέκεται άνετα δίπλα σε αυτές του Γκανζ ή του Πήτερ Φολκ - άρα μάλλον δεν ήταν και τόσο "αντικειμενικά" επίπεδη τελικά, μάλλον σε εμένα ξύνισε υπερ το δέον.

Όμως, ένα άλλο πράγμα που είδα με τεράστια έκπληξη σε κάποια σχόλια και επιβεβαίωσα μετά (βλ. το σχετικό βιογραφικό λήμμα στο wikipedia), είναι ότι στην πραγματική ζωή η κοπέλα έχει πεθάνει - από καρδιακή προσβολή, στη δύσκολη ηλικία των 45, το Γενάρη του 2007. Αν και δεν ήμουν φαν - καθόλου μάλιστα - το νέο με στεναχώρησε πέραν του αναμενομένου. Ίσως γιατί είμαστε σχετικά κοντά ηλικιακά, αλλά μάλλον επειδή συνειδητοποίησα ότι παίζοντας εντέχνως ή ατέχνως την ακροβάτισσα Μάριον (ήταν μόνο 25 χρονών τότε) κατέλαβε άπαξ και διά παντός μια θέση στις προσωπικές μου μυθολογίες (όταν είδα την ταινία ήμουν 20 και υπήρχαν ακόμα κενές θέσεις στο μυθολογικό μου σύμπαν). Άρχισα λοιπόν να καταλαβαίνω λίγο καλύτερα τον Idom και το Θανάση που έβαλαν τις φωνές με τη "βεβήλωση" της συγκλονιστικής σκηνής. Βλέποντας σήμερα την ταινία μπορώ να κάνω λίγο "αφ' υψηλού" κριτική και να σχολιάζω το μπουφάν του Ντάμιελ και το φουστάνι της Μάριον. Σκέφτομαι όμως ότι το 1988 ίσως δεν υπήρχε κανένας Γκανζ και καμμία Ντομαρτέν στο πανί του σινεμά: ήταν ο Β. ή ο Idom ή ο Θανάσης που άκουγε από τα χείλη της Γυναίκας τα λόγια: "Την τελευταία νύχτα ονειρεύτηκα έναν άγνωστο: τον άντρα μου. [...] Το γνωρίζω, εσύ είσαι αυτός".

Όπως όλοι ξέρουμε, η πραγματική ζωή δεν είναι όπως στις ταινίες. Το σινεμά, έτσι κι αλλιώς, δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση. Όπως ο έρωτας, σχεδόν.

Όσο για τη Solveig Dommartin, δεν ξέρω τίποτα για το πώς έζησε και πώς ταξίδεψε, αλλά αν μπορούσα να της ευχηθώ κάτι αναδρομικώς, θα ήταν ίσως να συναντήσει αληθινούς αγγέλους.




5 σχόλια:

drakator είπε...

Αχά! Ενδιαφέρον μονόλογος!
Θα περιγράψω μια άποψη, η οποία σε καμία περίπτωση δε διεκδικεί την απόλυτη αλήθεια (το αντίθετο μάλιστα), είναι όμως μια οπτική που μπορεί κανείς να δοκιμάσει (ανάμεσα από πολλές)

Τα λόγια είναι γεμάτα “ονοματοποιήσεις”* . Οι ονοματοποιήσεις είναι δύσκολες για να της διαχειριστεί το μυαλό, αλλά και τόσο ευχάριστες! Τα λόγια του μονόλογου δημιουργούν ένα κόσμο στο μυαλό αυτού που τα ακούει, ένα ονειρικό κόσμο.
Ο κόσμος που περιγράφουν δεν είναι καθημερινός και είναι δύσκολο για το μυαλό να τον συναρμολογήσει καθώς τα ακούει, είναι όμως ευχάριστος αυτός ο κόσμος και το μυαλό ειλικρινά κάνει ότι καλύτερο για να τον συναρμολογήσει στη φαντασία του, να τον νοιώσει. Το συνειδητό είναι απασχολημένο με τη συναρμολόγηση αυτού του κόσμου, τον παρατηρεί..., τι όμορφος που είναι! και την ίδια ώρα δέχεται “υποβολές”** χωρίς να μπορεί να τις χειριστεί.
Αυτό το πράγμα ονομάζεται “ύπνωση”.
Ο μονόλογος είναι ποιητικός, δυνατός, υπνωτιστικός.
Η Μάριον μιλά απαλά για να μη ξυπνήσει από το όνειρό της, αλλά και να μη ξυπνήσει και τον ακροατή της και το κοινό της, οι κινήσεις της είναι αργές.
Σε καμία περίπτωση δεν ισχυρίζομαι ότι η Μάριον υπνωτίζει συνειδητά, ζει και η ίδια το μύθο της και παρασύρει σ' αυτόν με τα λόγια της τον φίλο της και το κοινό.


*Ονοματοποίηση συμβαίνει όταν δίνουμε όνομα σε μια “διαδικασία”, σε κάτι που δεν υπάρχει στο φυσικό μας κόσμο. (Η “φιλία”, είναι ονοματοποίηση, το ίδιο και η “έχθρα”, η “αγάπη”, το “μίσος”, η “δικαιοσύνη” είναι ονοματοποίηση... δεν υπάρχουν στη φύση, είναι “διαδικασίες”)

**Υποβολή είναι απλά το πέρασμα μιας ιδέας. Αν σας πω “Μη σκεφτείτε μια κόκκινη τελεία” εσείς τι κάνετε; Φτιάχνετε μια κόκκινη τελεία στη φαντασία σας για να ξέρετε τι δε πρέπει να σκεφτείτε! (που είδη το σκεφτήκατε δηλαδή) Σας έχω υποβάλει να σκεφτείτε μια κόκκινη τελεία και ας δηλώνω το αντίθετο. (Οι υποβολές δεν είναι απαραίτητο να έχουν τη μορφή εντολών, μπορεί να είναι πιο έμμεσες, όπως στο παράδειγμά μου)


Να διευκρηνίσω ότι δε θεωρώ την ύπνωση σαν κάτι κακό. Ζούμε μ' αυτό το πράγμα, ζούμε μέσα στους μύθος μας (Ονειρευόμαστε ότι ήμαστε ξυπνητοί).

Β. είπε...

Αλλά τότε το διαδίκτυο, το ιστολόγιο, ο κινηματογράφος, η Μάριον είναι ονοματοποιήσεις; Αφού δεν υπάρχουν στον "πραγματικό" κόσμο...

Όσο για το αν ονειρευόμαστε ότι είμαστε ξύπνιοι, σας παραπέμπω στο διήγημα του Μπόρχες "Τα κυκλικά ερείπια", όπου κάποιος ονειρεύεται έναν "τέλειο" άνθρωπο και κάποτε ανακαλύπτει ότι και τον ίδιο κάποιος άλλος τον ονειρεύεται.

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ κε Ροβιθέ!

Πάρα πολλά τα όσα μπορούμε να πούμε για τα "Φτερά του Έρωτα". Πολλά sites υπάρχουν αφιερωμένα στην ταινία, στα αγγλικά και στα ελληνικά. Μού φαίνεται ότι τα λιγότερα είναι τα γερμανικά (!;)
Για Γερμανικά κείμενα βρήκα τα sites:

http://www.wim-wenders.com/movies/movies_spec/wingsofdesire/wod-song-of-childhood-german.htm

http://pov.imv.au.dk/Issue_04/section_1/artc5A.html#fn9

http://www.tanztheater-global.com/cgi-bin/guestbook.php.cgi

Κάθε site περιέχει κείμενο από διαφορετική σκηνή. Το δεύτερο είναι του Raskin που δώσατε και εσείς.

Δεν ήξερα για τον θάνατο της Dommartin και φυσικά στεναχωρέθηκα.
Δεν την θεωρούσα (ιδιαίτερα) καλή ηθοποιό και ειδικά σε αυτή την
ταινία μου φαινόταν ένα κλικ πιο κάτω από τους άλλους. Εντυπωσιάστηκα άπό αυτά που αναφέρατε σχετικά με την προετοιμασία που έκανε και το πάθος της για την ταινία, αλλά... Προφανώς το ταλέντο χρειάζεται, όπως και η μελέτη.

Το καρώ πολύχρωμο μπουφάν μού φάνηκε σωστή επιλογή. Ο τυπάκος που είχε το κατάστημα και αντάλλαξε την πανοπλία, πάσαρε στον Damiel ότι χειρότερο είχε. Τού το είπε και ο Πήτερ Φωλκ αργότερα, ότι ο έμπορος τον ξεγέλασε. Του Ντάμιελ λογικό ήταν να του αρέσει αυτό το μπουφάν αφού έβλεπε για πρώτη φορά χρώματα. Προφανώς το μάτι του αποζητούσε κιτς και φανταχτερά αντικείμενα.
Σωστό νομίζω ότι ήταν και το "κουστούμι" της Μάριον. Λαϊκή κοπέλα ήταν.

Ο μονόλογος της ερωτικής εξομολόγησης ξεκινάει σκορποχώρι αλλά μετά συγκροτείται. Άλλωστε όταν μιλάμε de profundis, σχεδόν πάντα σταχιολογούμε, δεν χρειάζεται πολύς συγκολητικός και επεξηγηματικός λόγος.
Εντάξει είναι απογειωμένα λόγια σε σχέση με τα κοινότυπα αγαπησιάρικα ("είσαι το γλυκομπουρμπουληθρινάκι μου") αλλά δεν παύει να αναφέρονται στων θνητών τα ερωτήματα ("Ist die Zeit so unernst?" - "Είναι ο χρόνος χωρίς σημασία;"), στην τυχαιότητα, στην κατάκτηση της αυτάρκειας, στην αυτογνωσία αλλά και στην αποδοχή των αναγκών και αναγκαιοτήτων! Είναι φτιαγμένα για να εφαρμοστούν σε ανθρώπους. Σε σχέση με την αγγελική στάση των ηρώων, ακόμα και με την θέση σοφίας του αφηγητή, είναι προσγειωμένα.

Ορθά λέτε όμως ότι και (πολύ) πιο απλά λόγια όταν ειπωθούν συγκλνοστικά, αυτό που βγαίνει είναι συγκλονιστικό. ΟΚ, αλλά ήταν μία ποιητική και λυρική ταινία.
Εκεί όμως που λέτε ότι με όλους μας μπορεί να συμβαίνει, θα είμαι πιο ελιτιστής και θα πω "όχι". Ίσως είναι δυνατόν να συμβεί σε όλους αλλά τελικά μόνο σε όσους είχαν και την ευκαιρία και τις συνθήκες και το έχουν "δουλέψει", νομίζω ότι μπορεί να συμβεί. Και εδώ δεν υπαινίσσομαι ότι είμαι από τους "ξεχωριστούς" - όχι - απλά γύρω μου βλέπω ανθρώπους με διαφορετικά επίπεδα συνειδητότητας και σοφίας. Ε, δεν "το 'χουν" όλοι.
Άλλο θέμα, το ότι ο κάθε άνθρωπος είχε στη ζωή του την δική του σχετική κορύφωση που την θυμάται με δέος.

Άραγε θα μπορούσατε (εσείς ή κάποιος άλλος) να κερδίσετε την Δουλτσινέα σας αν της λέγατε τέτοια λόγια; (Αναρωτιέστε) Νομίζω πως ναι!
Εννοείται ότι θα βάζατε τα δικά σας εκ βαθέων λόγια + θα επιλέγατε υποψήφια που να μπορεί να αγγιχτεί από τις λέξεις. Για να την κρατήσετε όμως θα χρειαζόταν και πολλά ακόμα να πείτε και να μην πείτε, να κάνετε και να μην κάνετε.
Βέβαια, με βάση την ταινία, η σημαντική ερώτηση είναι: "εσείς (και οποιοσδήποτε άλλος άντρας) είστε έτοιμος να κερδιθείτε από μία γυναίκα που θα σας πει τέτοια λόγια;" :-) Γιατί - γενικά - η ιδιότητα της ανταπόκρισης σε ακουστικά ερεθίσματα είναι γυναικεία ιδιότητα!

Να είστε καλά και για τα δύο ομορφα post!

Idom

drakator είπε...

Είναι γεγονός πως όταν λέμε “διαδίκτυο” ας πούμε, εννοούμε κάτι περισσότερο από αυτό που “υπάρχει” εκεί έξω (τα καλώδια, οι μνήμες οι σκληροί δίσκοι κτλ). Και σίγουρα η κάθε μας στιγμή είναι γεμάτη ονοματοποιήσεις, γεμάτες έννοιες που είναι μόνο στο κεφάλι μας, της ζούμε όμως σα “πραγματικές”.
Τα σύνορα που χωρίζουν δυο χώρες είναι “γραμμές”, αλλά αν πάμε στα σύνορα θα δούμε ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν γραμμές. Είναι μόνο στο κεφάλι μας.
Μαθαίνουμε να ονομάζουμε “ουρανό” αυτό το γαλάζιο πράγμα πάνω από το κεφάλι μας, του προσδίδουμε ιδιότητες, το φορτώνουμε θεούς κτλ. (Ζούμε κάτω από αυτό τον ουράνιο θόλο). Τέτοιος ουρανός όμως δεν υπάρχει είναι απλά η εντύπωση που έχουμε όταν κοιτάμε μέσα από την ατμόσφαιρά μας προς το διάστημα.
Γι' αυτό λέω ότι βρισκόμαστε περισσότερο στη σκέψη μας, παρά στον έξω κόσμο.

Μου άρεσε η περίπτωση με το διήγημα.
Όπως λένε και οι Ινδοί, είμαστε όλοι στο όνειρο του Shiva!

Β. είπε...

@Idom

Για λαϊκή κοπέλα, λίγο περίπλοκα τα λέει, δε βρίσκετε;

Δε λέω ότι σε όλους μας συμβαίνει μια "συγκλονιστική" σκηνή αναγνώρισης με έναν εξανθρωπισμένο άγγελο (που έχουμε δει στον ύπνο μας την παραμονή), αλλά σε όλους μας συμβαίνει να συναντηθούμε με έναν άνθρωπο που θα μπορούσε να είναι "ο δικός μας" (αυτός ο εσωτερικός άνθρωπος που αποτελεί το πρότυπο με το οποίο συγκρίνονται οι πραγματικοί).

Η Δουλτσινέα είναι ατυχές παράδειγμα - δεν υπήρχε παρά στη φαντασία του Δον Κιχώτη. Κάτι σε Αρετούσα θα μου ερχόταν καλύτερα, αλλά και πάλι πάσχει από την ασθένεια του ρομαντισμού, φοβούμαι.

Νομίζω πως όλοι σχεδόν οι άντρες είναι έτοιμοι να κερδηθούν από ένα ουσιαστικό πνευματικό περιεχόμενο, νοουμένου ότι θα βρίσκεται μέσα σε ένα ελκυστικό σωματικό περιτύλιγμα. Κανείς δε θα ήταν ιδιαιτέρως εκλεκτικός, είμαι σίγουρος...

Δεν μου έχει τύχει πάντως να μου πουν κάτι τέτοιο, αν προκύψει θα σας ενημερώσω...

@Drakator

Αγαπητέ μου, τα σύνορα δεν είναι "φυσικά" είναι όμως πολύ πολύ πραγματικά. Ρωτήστε κι αυτούς που "παρανόμως" πάνε να τα διασχίσουν - όπου γης...